- प्रा. डॉ. राजेश जाधव, शिक्षणतज्ज्ञ

बारावीनंतर योग्य करिअरची निवड करणे हा भविष्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचा निर्णय असतो. विद्यार्थ्यांनी आणि पालकांनी हा निर्णय माहितीपूर्वक घेण्यासाठी खालील मार्गदर्शक तत्त्वांचा विचार करावा -

१) आत्ममूल्यांकन -

तुम्हाला आवडणारे विषय व उपक्रम ओळखा. त्यातही आपली बलस्थाने आणि उणिवा यांचा विचार करा. तुम्हाला करिअरमधून काय हवे आहे, हे ठरवा. उदा. नोकरीची स्थिरता, सर्जनशीलता, इतरांना मदत करणे आदी.

२) विविध पर्याय -

करिअरचे विविध पर्याय व त्यांच्या पात्रतेबद्दलची माहिती मिळवा. संबंधित क्षेत्रातील व्यावसायिकांसोबत वेळ घालवा, अनुभव मिळवा, इंटर्नशिप करा.

३) शैक्षणिक माहिती -

करिअरसाठीच्या आवश्यक अभ्यासक्रमांची माहिती घ्या व ते सर्वोत्तम पद्धतीने शिकवणाऱ्या महाविद्यालयांची माहिती मिळवा. प्रवेशासाठीच्या परीक्षा, नियम व अटी समजून घ्या.

४) भविष्यातील संधी -

निवडलेल्या क्षेत्रातील व्यावसायिक संधीची माहिती घ्या. भविष्यातील उत्पन्न व प्रगतीच्या शक्यतांचा विचार करा. दीर्घकालीन करिअर व पदोन्नतीच्या संधी पाहा.

५) मार्गदर्शन -

करिअरचा व्यावसायिक सल्ला व समुपदेशन करून घेण्यासाठी योग्य व्यक्तीशी चर्चा करा. तुमच्या इच्छित क्षेत्रातील व्यक्तींकडून सल्ला व मदत घ्या. कुटुंबीय व मित्रांशी चर्चा करा.

पालकांची भूमिका -

• क्षमता व स्वारस्य - तुमच्या पाल्याला भावनिक व आर्थिकदृष्ट्या साथ द्या.

• प्रोत्साहन - मुलांच्या आवडी व क्षमतेला चालना द्या, स्वतःची मते लादू नका.

• साधनांची उपलब्धता - करिअर समुपदेशक, मार्गदर्शक व इतर माहिती उपलब्ध करून द्या.

• व्यावहारिक सल्ला - स्वतःच्या अनुभवांवर आधारित सल्ला द्या, परंतु मुलाच्या आकांक्षांचा आदर ठेवा.

• समतोल दृष्टिकोन - समाधान, स्थिरता व प्रगती या सर्व दृष्टिकोनातून विचार करा.

बारावीनंतर योग्य करिअरची निवड करणं ही विद्यार्थी आणि पालकांची संयुक्त जबाबदारी आहे. आत्मपरीक्षण, माहितीपूर्ण संशोधन आणि संवादाच्या माध्यमातून योग्य निर्णय घेता येतो. त्यासाठी एक कृती आराखडा तयार करून खालील मुद्द्यांचा अंतर्भाव त्यात करावा -

१) शैक्षणिक तयारी -

निवडलेल्या करिअरशी संबंधित विषयांवर लक्ष केंद्रित करा. प्रवेश परीक्षांची तयारी करा. गरज असल्यास आवश्यक त्या कोचिंग क्लासमध्ये नाव नोंदवा. संबंधित क्षेत्रातील अतिरिक्त उपक्रमांमध्ये सहभागी व्हा. आवडत्या क्षेत्राचा पूर्वानुभव घेण्यासाठी इंटर्नशिप करा.

२) प्रवेश प्रक्रिया -

निवडलेल्या संस्थां, महाविद्यालयांमध्ये दिलेल्या मुदतीत प्रवेश अर्ज भरा. प्रवेशासाठी आवश्यक असलेली सर्व कागदपत्रे आधीच गोळा करून ठेवा. प्रवेश अर्ज, शुल्क वगैरे वेळेत भरून परीक्षा द्या. महाविद्यालयीन मुलाखतींसाठी घरीच सराव करा. आवश्यक वाटल्यास स्वतःचा ‘पोर्टफोलिओ’ तयार करा.

३) अंतिम निर्णय आणि प्रवेश -

विविध संस्थांकडून मिळालेल्या प्रवेशसंधीची तुलना करा. शिष्यवृत्ती आणि आर्थिक सहाय्याबाबतच्या पर्यायांचा विचार करा. तुमच्या करिअर ध्येयांशी आणि वैयक्तिक पसंतींशी जुळणारी संस्था निवडा. कॉलेजसाठी आवश्यक गोष्टींची तयारी करा (वसतिगृह, ओरिएंटेशन आदी). पहिल्या सत्रासाठी वेळेत नियोजन करा (कोर्सची नोंदणी, पुस्तके, साहित्य आदी).

बारावीनंतर योग्य करिअरची निवड ही शिस्तबद्ध प्रक्रिया आहे. यात स्व-मूल्यांकन, सखोल संशोधन आणि माहितीपूर्ण निर्णय घेणे आवश्यक आहे. या संपूर्ण कृती आराखड्यानुसार पावले टाकल्यास, विद्यार्थी स्वतःचे स्वारस्य, कौशल्य आणि करिअरच्या आकांक्षांनुसार योग्य निर्णय घेऊ शकतात.