अनेक घरांमध्ये पाळीव प्राणी म्हणजे कुटुंबातीलच एक सदस्य मानला जातो. ते घरात हक्काने वावरतात, आपल्या सोबत खेळतात, लाडकोड घेतात आणि आपल्या आयुष्याचा अविभाज्य भाग बनतात. पाळीव प्राण्यांसोबत वेळ घालवणे मानसिक आरोग्यासाठी आणि आनंदासाठी चांगले ठरते. मात्र, यामध्ये एक महत्त्वाचा मुद्दा लक्षात घेणे गरजेचे आहे प्राण्यांमुळे काही आजार माणसांमध्ये पसरू शकतात. (diseases spread from pets to humans)

यांना वैद्यकीय भाषेत झुनोटिक डिसीजेस (Zoonotic diseases) असे म्हणतात. म्हणजेच असे आजार जे प्राण्यांकडून माणसांमध्ये येऊ शकतात. हे आजार बॅक्टेरिया, व्हायरस, परजीवी किंवा फंगस यांच्यामुळे होतात. परंतु योग्य स्वच्छता, नियमित पशुवैद्य तपासणी आणि साधी खबरदारी घेतली तर बहुतांश आजार टाळता येतात. चला तर पाहूया, कोणते आजार पाळीव प्राण्यांमुळे होऊ शकतात आणि त्यापासून कसे वाचावे.

पाळीव प्राण्यांमुळे होणारे 8 प्रमुख आजार

1) रिंगवर्म
हा एक फंगल इन्फेक्शन आहे जो त्वचा, डोक्याची टाळू किंवा नखांवर होतो. कुत्रा, मांजर यांच्याकडून हा थेट संपर्कातून पसरण्याची शक्यता असते.
काळजी: पाळीव प्राणी स्वच्छ ठेवावेत, नियमित अंघोळ घालावी, त्यांच्या नेहमीच्या जागा निर्जंतुक कराव्यात.

२) टॉक्सोप्लाझामोसिस (टॉक्सोप्लाझमोसिस)
हा आजार परजीवीमुळे होतो आणि तो मुख्यतः मांजराच्या विष्ठेतून पसरतो. गर्भवती महिला आणि ज्यांची रोगप्रतिकारक शक्ती कमी आहे त्यांच्यासाठी हा अधिक धोकादायक आहे.
काळजी: लिटर बॉक्स रोज स्वच्छ करा, हातमोजे वापरा, अर्धवट शिजलेले मांस खाणे टाळा.

3) कॅट स्क्रॅच डिसीज (Cat Scratch Disease)
‘Bartonella henselae’ नावाच्या जीवाणूमुळे होणारा हा आजार मांजरीच्या नखांनी ओरखडे किंवा चावल्याने होतो.
काळजी: मांजरांशी खडबडीत खेळ टाळा, ओरखडा लागल्यास त्वरित साबण व पाण्याने स्वच्छ धुवा.

4) साल्मोनेलोसिस
हा आजार साल्मोनेला जीवाणूमुळे होतो. सरडे, पक्षी किंवा दूषित पाळीव प्राण्यांच्या खाद्यपदार्थातून तो पसरण्याची शक्यता असते.
काळजी: पाळीव प्राणी वा त्यांच्या खाद्याला हात लावल्यानंतर हात स्वच्छ धुवा. कच्चे मांस खाऊ घालणे टाळा.

5) लेप्टोस्पायरोसिस (लेप्टोस्पायरोसिस)
हा जीवाणूजन्य आजार प्रामुख्याने संक्रमित कुत्र्यांच्या लघवीतून पसरतो.
काळजी: कुत्र्यांचे लसीकरण करून घ्या. चिखल किंवा पूरपाण्यात फिरवणे टाळा. लघवी किंवा मलमूत्र स्वच्छ करताना हातमोजे वापरा.

6) कॅम्पिलोबॅक्टरियोसिस (Campylobacteriosis)
पिल्ले किंवा मांजरीच्या पिल्लांमुळे होणारा हा बॅक्टेरियल आजार मानवांमध्ये अतिसार निर्माण करतो.
काळजी: पाळीव प्राण्यांची विष्ठा स्वच्छ करताना हात धुवा, विशेषतः अन्न शिजवण्याआधी.

7) रेबीज
हा अत्यंत घातक व्हायरल आजार आहे जो संक्रमित प्राण्यांच्या चाव्यामुळे होतो. लक्षणे दिसल्यावर जवळजवळ नेहमी प्राणघातक ठरतो.
काळजी: पाळीव प्राण्यांचे रेबीजविरोधी लसीकरण वेळेवर करून घ्या. भटक्या प्राण्यांपासून दूर राहा.

8) हुकवर्म्स आणि राउंडवर्म्स
हे परजीवी प्राण्यांच्या आतड्यात राहतात आणि विष्ठेमार्फत माणसांत पसरतात.
काळजी: पाळीव प्राण्यांचे नियमित कृमिनाशन करा. त्यांची विष्ठा त्वरित साफ करा. मुलांना अशा जागी खेळू देऊ नका.

प्राण्यांमुळे आपल्याला आनंद, साथ आणि मानसिक आधार मिळतो. मात्र त्यांच्यामुळे काही आजार पसरू शकतात हेही नाकारता येत नाही. स्वच्छता, नियमित तपासणी आणि योग्य काळजी घेतली तर हे आजार सहज टाळता येतात. त्यामुळे आपल्या पाळीव प्राण्यांवर प्रेम करतानाच त्यांच्या आरोग्याची आणि स्वतःच्या सुरक्षिततेचीही काळजी घ्या.