मुलींचे शिक्षण केवळ पुस्तकांपुरते मर्यादित नाही, ते संपूर्ण जीवन आणि समाजाच्या भविष्यास दिशा देते. नुकत्याच जाहीर झालेल्या नमुना नोंदणी प्रणाली (एसआरएस) 2023 अहवालात याची पुष्टी करते. अहवालानुसार, स्त्रियांच्या शिक्षणाची पातळी जसजशी वाढत जाते तसतसे केवळ त्यांची विचारसरणी आणि जीवनशैली सुधारत नाही तर त्यांच्या कुटुंबावर आणि समाजावरही सकारात्मक परिणाम होतो.
अहवालात उघडकीस आलेली आकडेवारी धक्कादायक आहे, ज्या स्त्रिया शाळेचा दरवाजा पाहिल्या नाहीत, त्यांचा एकूण प्रजनन दर (टीएफआर) म्हणजेच मुलांची निर्मिती करणारी सरासरी संख्या २.२ आहे. त्याच वेळी, केवळ प्राथमिक किंवा मध्यभागी अभ्यास केलेल्या स्त्रियांमध्ये हा दर सुमारे 2 राहिला. परंतु शिक्षणाची पातळी 10 व्या, 12 व्या किंवा उच्च शिक्षणापर्यंत पोहोचताच ही आकृती 1.8 आणि 1.6 पर्यंत कमी झाली. याचा स्पष्टपणे अर्थ आहे, अधिक अभ्यास, अधिक चांगल्या प्रकारे समजून घेणे आणि कौटुंबिक नियोजन क्षमता.
परंतु वास्तविक अर्थ लोकसंख्या नियंत्रणापुरते मर्यादित नाहीत. सुशिक्षित महिला अधिक स्वयंपूर्ण असतात, त्यांना नोकरी आणि करिअरच्या संधी मिळतात आणि ते त्यांच्या आरोग्याशी आणि भविष्याशी संबंधित निर्णय घेण्यास सक्षम आहेत. हेच कारण आहे की ज्या स्त्रिया उच्च शिक्षण घेतात त्यांना लवकर लग्न करण्याऐवजी अभ्यास आणि करिअरकडे लक्ष दिले जाते. याचा थेट परिणाम असा आहे की लग्न आणि मुले दोघांचेही नियोजन उशीरा केले जाते, ज्यामुळे जन्म दर नैसर्गिकरित्या नैसर्गिकरित्या कमी होतो.
अहवालात असेही दिसून आले आहे की सुशिक्षित महिला गर्भनिरोधक आणि पुनरुत्पादक आरोग्याबद्दल अधिक माहिती ठेवतात. ते आधुनिक कौटुंबिक नियोजन पद्धतींचा अवलंब करण्यास अजिबात संकोच करीत नाहीत. याचा परिणाम असा आहे की केवळ मातृ मृत्यूचे प्रमाण कमी होत नाही तर मुलांच्या आरोग्य आणि शिक्षणास अधिक चांगले लक्ष दिले जाऊ शकते. सर्वात महत्वाची गोष्ट म्हणजे शिक्षणाने विचार बदलला. अशिक्षित कुटुंबांमध्ये, जिथे अजूनही 'अधिक मुले, अधिक पाठिंबा' अशी मानसिकता आहे, सुशिक्षित कुटुंबांना हे समजले आहे की 'कमी मुले, परंतु चांगले संगोपन' ही खरी प्रगती आहे.
एसआरएस २०२23 च्या अहवालात स्पष्टपणे म्हटले आहे की जर भारताला आर्थिक विकास, सामाजिक सुधारणा आणि महिला सक्षमीकरणाकडे जायचे असेल तर सर्वात मोठी महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे मुलींचे शिक्षण, कारण एक सुशिक्षित स्त्री केवळ आपले जीवन बदलत नाही तर संपूर्ण समाजाचे भविष्य उजळवते.
