कांद्याचा वापर भाजी बनवण्यासाठी आणि ग्रेव्ही तयार करण्यासाठी आणि बर्याच पदार्थांमध्ये चव जोडण्यासाठी मसाला म्हणून केला जातो. आरोग्याच्या दृष्टिकोनातून हे खाण्याचे बरेच फायदे आहेत, कारण त्यात व्हिटॅमिन सी, फायबर आणि अँटीऑक्सिडेंट्स असतात. हे पोषक हृदयाच्या आरोग्यास आणि रक्त नियमनास समर्थन देण्यासाठी कार्य करतात. पण कांदे खाताना ही छोटीशी चूक तुमच्या मूत्रपिंडाला देखील नुकसान पोहोचवू शकते. बर् याच काळापासून साठवलेल्या कांद्यावर बर् याचदा काळ्या रेषा किंवा डाग दिसतात. जरी हे डाग पाण्याने धुतल्यावर अनेकदा अस्पष्ट होतात, परंतु तरीही ते खाऊन टाळले पाहिजेत. कारण ते एक प्रकारचे विष आहे. कांदा हा आपल्या दैनंदिन स्वयंपाकातील महत्त्वाचा घटक असून त्याचे औषधी, पोषणात्मक आणि आरोग्यदायी फायदे खूप आहेत.
भारतीय स्वयंपाकात कांद्याचा वापर भाज्या, उसळी, आमटी, कोशिंबीर तसेच चटण्यांमध्ये मोठ्या प्रमाणात केला जातो. कांद्यात व्हिटॅमिन C, व्हिटॅमिन B6, फायबर, अँटीऑक्सिडंट्स आणि सल्फर संयुगे आढळतात. त्यामुळे तो रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवण्यास मदत करतो. कच्चा कांदा खाल्ल्याने पचनशक्ती सुधारते, भूक वाढते आणि आतड्यांची स्वच्छता होते. बद्धकोष्ठतेवरसुद्धा कांदा उपयोगी ठरतो. कांदा हृदयासाठी फायदेशीर आहे. तो कोलेस्ट्रॉल कमी करण्यास मदत करतो आणि रक्ताभिसरण सुधारतो. त्यामुळे रक्तदाब नियंत्रित राहतो व हृदयविकाराचा धोका कमी होतो.
मधुमेहींसाठीही कांदा उपयुक्त मानला जातो, कारण तो रक्तातील साखरेची पातळी संतुलित ठेवतो. कांद्याचे घरगुती उपाय देखील प्रसिद्ध आहेत. कांद्याचा रस केसगळती कमी करण्यासाठी वापरला जातो. तो टाळूतील रक्तप्रवाह वाढवून केसांच्या मुळांना बळकट करतो. मध आणि कांद्याचा रस एकत्र केल्यास खोकला आणि सर्दीवर आराम मिळतो. कीटक चावल्यास कांद्याचा रस लावल्याने सूज आणि वेदना कमी होतात.
उन्हाळ्यात कांदा खाल्ल्याने शरीर थंड राहते आणि उष्माघातापासून संरक्षण मिळते. मात्र कांदा अति प्रमाणात खाल्ल्यास आम्लपित्त किंवा पोटदुखी होऊ शकते, त्यामुळे तो मर्यादेत आणि योग्य प्रकारे वापरणे आवश्यक आहे. कांदा हा स्वस्त, सहज उपलब्ध आणि अत्यंत गुणकारी असा आहारातील घटक आहे. कांद्यावरील काळे डाग हा एक प्रकारचा बुरशी आहे जो अॅस्परगिलस नायजर नावाच्या बुरशीमुळे होतो, जो मातीत आढळणारा एक सामान्य बुरशी आहे. पण खाण्यापासून ते टाळले पाहिजे. या गटाचे काही ताण, ज्याला एस्परगिलस सेक्शन निग्री म्हणतात, मायकोटॉक्सिन ऑक्रॅटॉक्सिन ए तयार करतात, जे मूत्रपिंड आणि यकृत खराब करण्यासाठी ओळखले जाते.
सर्व ब्लॅक स्पॉटेड कांद्यामध्ये हे विष नसले तरी असे कांदे खाऊ नयेत याची काळजी घेणे आवश्यक आहे. यासाठी संपूर्ण कांदा फेकून देण्याची गरज नाही, फक्त तो थर काढून वेगळा करावा. कांदे साठवण्याची योग्य पद्धत कांदा बराच काळ वापरण्यासाठी, त्यांना योग्य प्रकारे साठवणे महत्वाचे आहे. कांदे नेहमी बटाट्यापासून वेगळ्या, गडद, थंड आणि हवेशीर ठिकाणी ठेवावे.
कांदा आरोग्यासाठी फायदेशीर असला तरी अति प्रमाणात किंवा चुकीच्या पद्धतीने कांदा खाल्ल्यास काही नुकसान होऊ शकते. प्रत्येक व्यक्तीची शरीर प्रकृती वेगळी असल्याने कांद्याचा परिणामही वेगवेगळा दिसून येतो. कांदा जास्त प्रमाणात खाल्ल्यास आम्लपित्त, छातीत जळजळ, पोटदुखी आणि गॅस होऊ शकतो. विशेषतः कच्चा कांदा जड असल्याने पचनसंस्थेवर ताण येतो. ज्यांना गॅस, अॅसिडिटी किंवा अल्सरचा त्रास आहे त्यांनी कच्चा कांदा टाळावा.
कांद्यामुळे काही लोकांना तोंडाला दुर्गंधी येते. यातील सल्फर घटकांमुळे श्वासात वास निर्माण होतो, जो बराच वेळ टिकू शकतो. तसेच कांदा खाल्ल्यानंतर काहींना डोकेदुखी किंवा चक्कर येण्याचा त्रासही जाणवतो. कांदा रक्त पातळ करतो, त्यामुळे ज्यांना शस्त्रक्रिया होणार आहे किंवा रक्तस्रावाचा त्रास आहे त्यांनी कांदा जास्त प्रमाणात खाणे टाळावे. काही लोकांना कांद्याची अॅलर्जी असू शकते, ज्यामुळे त्वचेवर खाज, पुरळ किंवा श्वसनास त्रास निर्माण होतो. गर्भवती महिला आणि लहान मुलांनी कांदा मर्यादित प्रमाणातच खावा, कारण जास्त कांदा पोटाशी संबंधित त्रास वाढवू शकतो. रात्री उशिरा कांदा खाल्ल्यास अपचन व झोपेचा त्रास होण्याची शक्यता असते. म्हणूनच, कांदा हा गुणकारी असला तरी समतोल आणि शरीराच्या गरजेनुसार सेवन केल्यासच तो लाभदायक ठरतो. अति कोणतीही गोष्ट नुकसानकारक ठरू शकते, हे लक्षात ठेवणे महत्त्वाचे आहे.
