थंडीचा ऋतू येताच लोक कमी पाणी पिण्यास सुरुवात करतात आणि बाहेरच्या थंडीपासून वाचण्यासाठी वारंवार वॉशरूममध्ये जाणे टाळतात. पण हिवाळ्यात लघवी थांबवा अशी सवय असते, जी हळूहळू शरीराला आतून पोकळ करू शकते. अलीकडेच महिला डॉक्टर डॉ. अदिती शर्मा यांनी केलेल्या दाव्यामुळे हा धोका पुन्हा एकदा चर्चेत आला आहे. तो म्हणतो की त्याच्या 28 वर्षीय महिला रुग्णाचा मृत्यू झाला कारण ती बराच वेळ झोपू शकली नाही. हिवाळ्यात मूत्र धारणा तिची मजबुरी समजून घेत राहिलो.
हे प्रकरण केवळ एका व्यक्तीची कथा नाही, तर लाखो कष्टकरी लोकांसाठी-विशेषत: महिलांसाठी इशारा आहे.
डॉ.अदिती शर्मा यांनी दिलेल्या माहितीनुसार, मृत महिला एका खासगी कंपनीत काम करत होती. सार्वजनिक वाहतुकीने रोजचा प्रवास, लांबचा प्रवास आणि सार्वजनिक शौचालयांचा अभाव – या सर्व कारणांमुळे तो अनेकदा हिवाळ्यात मूत्र धारणा बळजबरीने मान्य केले. सुरुवातीला तिने सौम्य जळजळ आणि वारंवार लघवीची तक्रार केली, परंतु काम आणि हवामानामुळे तिने त्याकडे दुर्लक्ष केले.
काही आठवड्यांतच एक साधा लघवी संसर्ग गंभीर झाला. संसर्ग मूत्रपिंडापर्यंत पोहोचला आणि नंतर सेप्सिससारखी स्थिती विकसित झाली. रुग्णालयात दाखल करूनही त्यांचा जीव वाचू शकला नाही.
जेव्हा एखादी व्यक्ती हिवाळ्यात लघवी थांबवा जर ते सतत होत असेल तर ते मूत्राशयावर असामान्य दबाव टाकते. यामुळे मूत्राशयाचे स्नायू कमकुवत होऊ शकतात.
लघवी थांबवल्याने लघवीमध्ये असलेल्या बॅक्टेरियांना वाढण्यास वेळ मिळतो. या जीवाणूंमुळे नंतर युरिन इन्फेक्शन होते. हिवाळ्यात मूत्र धारणा त्यामुळे धोका अनेक पटींनी वाढतो.
वेळेवर उपचार न केल्यास हा संसर्ग किडनीपर्यंत पोहोचू शकतो. वैद्यकीय भाषेत याला पायलोनेफ्राइटिस म्हणतात, जो प्राणघातक देखील असू शकतो.
स्त्रियांच्या मूत्रमार्गाची रचना पुरुषांपेक्षा लहान असते. या कारणास्तव बॅक्टेरिया लवकर वर चढतात. हिवाळ्यात लघवी थांबवा हे महिलांमध्ये यूटीआयचे प्रमुख कारण मानले जाते. त्याशिवाय, थंड हवामानात कमी पाणी पिल्याने हा धोका आणखी वाढतो.
डॉ अदिती शर्मा सांगतात की, ऑफिसमध्ये राहणाऱ्या किंवा जास्त वेळ प्रवास करणाऱ्या नोकरदार महिलांमध्ये ही सवय जास्त दिसून येते.
भारतासारख्या देशात सार्वजनिक वाहतुकीने प्रवास करणाऱ्यांसाठी स्वच्छ स्वच्छतागृहांचा अभाव ही मोठी समस्या आहे. विशेषत: महिला, सुरक्षितता आणि स्वच्छतेच्या भीतीमुळे हिवाळ्यात लघवी थांबवा तिला चांगले समजते. पण हा “चांगला” पर्याय कधी जीवघेणा होईल हे कळत नाही.
डॉक्टर स्पष्टपणे सांगतात की लघवीचा दाब जाणवताच थांबू नये. हिवाळ्यात मूत्र धारणा कोणत्याही परिस्थितीत चांगली सवय नाही.
थंडीत तहान कमी लागते, पण शरीराला तेवढ्याच पाण्याची गरज असते. कमी पाणी प्यायल्याने लघवी घट्ट होते आणि संसर्गाचा धोका वाढतो. हिवाळ्यात लघवी थांबवा आणि कमी पाणी – हे एक धोकादायक संयोजन आहे.
जर हिवाळ्यात लघवी थांबवा जर तुम्हाला ही सवय असेल आणि ही लक्षणे दिसत असतील तर ताबडतोब डॉक्टरांशी संपर्क साधा.
तज्ञ होय मानतात. जर स्त्रीने सुरुवातीच्या लक्षणांकडे लक्ष दिले असते आणि हिवाळ्यात लघवी थांबवा ती थांबवली असती तर कदाचित परिस्थिती इतकी गंभीर झाली नसती. अगदी छोट्या छोट्या सवयी देखील किती मोठी किंमत मोजू शकतात हे या प्रकरणावरून दिसून येते.
हे केवळ वैयक्तिक निष्काळजीपणाचे प्रकरण नाही. कार्यालये, कारखाने, बसस्थानक आणि रेल्वे स्थानकांवर स्वच्छ आणि सुरक्षित स्वच्छतागृहांची व्यवस्था करणे तितकेच महत्त्वाचे आहे. जोपर्यंत व्यवस्था सुधारत नाही हिवाळ्यात लघवी थांबवा लोकांची मजबुरी राहील.
डॉ. अदिती शर्मा यांचा इशारा स्पष्ट-हिवाळ्यात लघवी थांबवा लहान बाब नाही. या सवयीमुळे युरिन इन्फेक्शन ते किडनी फेल्युअर आणि मृत्यूपर्यंत सर्व काही होऊ शकते. कितीही थंडी असली, कितीही महत्त्वाचं काम असो, शरीराच्या संकेतांकडे दुर्लक्ष करणं हा स्वतःवरचा अन्याय आहे.
आज गरज आहे ती जागरुकतेची – जेणेकरुन इतर कोणाचाही जीव केवळ त्याच्यामुळे गमावला जाणार नाही हिवाळ्यात लघवी थांबवा मजबुरी समजून घ्या.
