सूर्य जेव्हा एका राशीतून दुसऱ्या राशीत प्रवेश करतो, त्याला संक्रांत म्हटलं जातं. मकर संक्रांतीवर सूर्य मकर राशीत प्रवेश करतो.

सूर्य उत्तरायण होतो आणि उत्तर गोलार्धातील दिवसांची सुरुवात होते. धार्मिक दृष्टिकोनानुसार, या दिवशी स्वर्गाचे दार उघडते.

एक संक्रांतीपासून दुसऱ्या संक्रांतीपर्यंतचा काळ "सौर मास" म्हणून ओळखला जातो. मकर संक्रांती उत्तर भारतात १४ जानेवारीला साजरी केली जाते.

मकर संक्रांतीच्या दिवशी केलेले पुण्य आणि दान इतर दिवशी केलेल्या दानापेक्षा अधिक फलदायी असते.

शनी महाराज आणि सूर्य देव यांच्यात वैर असतो, कारण सूर्य देवाने शनीच्या आईला वगळून शनीला वेगळं केलं होतं. शनी महाराजाने सूर्य देवाला कुष्ठरोगाचा शाप दिला होता.

यमराजाने सूर्य देवाला कुष्ठरोगापासून मुक्त करण्यासाठी कठोर तपस्या केली.

सूर्य देवाने सांगितलं की, शनी मकर राशीत येताच त्याचे घर धन-धान्याने भरपूर होईल. मकर संक्रांतीला सूर्यदेवाची पूजा केल्याने शनी दशेचा त्रास कमी होतो.

मकर संक्रांतीच्या वेळी सूर्य उत्तरायण होतो, ज्यामुळे थंडीपासून बचाव होतो. शेतकऱ्यांना रब्बी हंगामाची पेरणी केली असल्याने घरात अन्नधान्य भरून जातं.

मकर संक्रांतीला खासपणे मका, ऊस, शेंगदाणे, उडीद यासारख्या पदार्थांनी उत्सव साजरा केला जातो.  शेतकऱ्यांचे घर अन्नधान्याने भरून जाते. म्हणूनच मकर संक्रांतीला खरीप हंगामातील पदार्थांनी या पर्वाचे स्वागत केले जाते.