मेनोपॉज हा प्रत्येक महिलेला आयुष्यात येणारा एक नैसर्गिक टप्पा आहे. साधारणतः 45 ते 55 वयोगटातील महिलांना मासिक पाळी थांबण्यास सुरुवात होते, ज्याला मेनोपॉज म्हटले जाते. या कालावधीत शरीरातील इस्ट्रोजेन आणि प्रोजेस्टेरॉन या हार्मोन्सची पातळी कमी होऊ लागते. त्यामुळे महिलांना अनेक शारीरिक व मानसिक त्रास जाणवतो. अशा परिस्थितीत हार्मोन रिप्लेसमेंट थेरपी (HRT) एक प्रभावी उपाय मानली जाते. मात्र, यासोबत काही धोकेदेखील असतात.

istockphoto

हार्मोन रिप्लेसमेंट थेरपी म्हणजे शरीरातील कमी झालेल्या इस्ट्रोजेन आणि प्रोजेस्टेरॉन हार्मोन्सची पातळी कृत्रिमरित्या वाढविण्याची प्रक्रिया. या थेरपीमध्ये हार्मोन्स गोळ्या, जेल, क्रीम किंवा इंजेक्शनच्या स्वरूपात दिले जातात.

HRT चे फायदे

1. पेरिमेनोपॉजच्या लक्षणांवर नियंत्रण

HRT मुळे पेरिमेनोपॉजच्या काळातील गरम होणे (हॉट फ्लॅशेस), झोपेचे विकार, मूड स्विंग्स आणि घाम येण्यासारख्या त्रासांवर नियंत्रण मिळते.

2. हाडांची मजबुती

इस्ट्रोजेनच्या कमतरतेमुळे हाडं कमजोर होण्याची शक्यता असते. HRT मुळे ऑस्टियोपोरोसिसचा धोका कमी होतो.

3. हृदयाच्या आरोग्याचे संरक्षण

योग्य वयात दिल्यास HRT मुळे हृदयविकारांचा धोका कमी होऊ शकतो.

4. त्वचेला ताजेपणा:

इस्ट्रोजेनमुळे त्वचेला पोषण मिळतं, ज्यामुळे त्वचेचा पोत सुधारतो आणि सुरकुत्या कमी होतात.

HRT चे संभाव्य धोके

1. स्तनाच्या कर्करोगाचा धोका

दीर्घकालीन HRT मुळे स्तनाच्या कर्करोगाचा धोका वाढू शकतो.

2. रक्त गोठण्याची समस्या

काही महिलांना HRT मुळे रक्त गुठळ्या होण्याचा त्रास होऊ शकतो.

3. हृदयविकाराचा धोका

वयोमानानुसार HRT घेतल्यास काही महिलांना हृदयविकाराचा धोका वाढण्याची शक्यता असते.

4. मायग्रेन किंवा डोकेदुखी

HRT मुळे काही महिलांना डोकेदुखी किंवा मायग्रेनचा त्रास होऊ शकतो.

HRT घ्यावी की नाही?

HRT घ्यावी की नाही, हे प्रत्येक स्त्रीच्या शारीरिक स्थितीवर अवलंबून असते. यासाठी डॉक्टरांचा सल्ला घेणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. जर तुमच्याकडे कर्करोगाचा कौटुंबिक इतिहास, हृदयविकार किंवा रक्त गुठळ्यांची समस्या असेल, तर HRT घेणे टाळावे.

प्राकृतिक उपाय आणि पर्याय

1. योग आणि ध्यान:

हॉट फ्लॅशेस आणि मूड स्विंग्ससाठी नियमित योग आणि ध्यान फायदेशीर ठरते.

2. आहार नियंत्रण:

कॅल्शियम, व्हिटॅमिन डी, आणि मॅग्नेशियमयुक्त आहार घेतल्याने हाडं मजबूत राहतात.

3. औषधी वनस्पती:

अश्वगंधा, गोकुळ किंवा ब्लॅक कोहोशसारख्या औषधी वनस्पती नैसर्गिक उपाय म्हणून उपयोगी पडतात.

4. झोपेची गुणवत्ता सुधारणे:

झोपेच्या आरोग्यासाठी गडद खोलीत झोपणे, योग्य गादीचा वापर करणे, आणि वेळेवर झोपण्याचा सल्ला दिला जातो.

हेही वाचा :हे 3 मसाले 10 रोगांशी लढतात, तव्यावर बनवा देशी औषध

हार्मोन रिप्लेसमेंट थेरपी हा मेनोपॉजमधील त्रास कमी करण्याचा प्रभावी उपाय असला तरी, याचा योग्य सल्ल्याने वापर करणे महत्त्वाचे आहे. प्रत्येक महिलेसाठी HRT ची उपयुक्तता वेगळी असते. त्यामुळे डॉक्टरांचा सल्ला, वैद्यकीय चाचण्या, आणि आपल्या शरीराची परिस्थिती पाहूनच निर्णय घ्यावा. तसेच, नैसर्गिक उपायांवर भर दिल्यास, काही प्रमाणात या लक्षणांवर मात करता येऊ शकते.