नवी दिल्ली: गर्भाशयाच्या बाहेरील ठिकाणी, सामान्यत: फॅलोपियन ट्यूबमध्ये जेव्हा फलित अंडी रोपण होते तेव्हा एक्टोपिक गर्भधारणा होते. क्वचितच, ते अंडाशय, गर्भाशय किंवा ओटीपोटात पोकळीमध्ये रोपण करू शकते. या भागांमध्ये विस्तारित गर्भधारणा योग्य प्रकारे सामावून घेऊ शकत नाही, म्हणून एक्टोपिक गर्भधारणा गैर-व्यवहार्य आहे आणि त्वरित उपचार न केल्यास धोकादायक ठरू शकते. डॉ. मनासा जीव्ही, असोसिएट कन्सल्टंट – प्रसूतिशास्त्र आणि स्त्रीरोगशास्त्र, मणिपल हॉस्पिटल, गोवा यांनी एक्टोपिक गर्भधारणेबद्दल सर्व सामान्य प्रश्नांची उत्तरे दिली.
एक्टोपिक गर्भधारणेसाठी अनेक जोखीम घटक आहेत. फेलोपियन ट्यूबचे नुकसान, जे गर्भाशयाच्या सुपीक अंड्याचा मार्ग रोखू शकते, हे मुख्य कारणांपैकी एक आहे. हे नुकसान पेल्विक प्रक्षोभक रोग (पीआयडी) द्वारे होऊ शकते जे बर्‍याचदा क्लेमिडिया किंवा गोनोरियाच्या संक्रमणामुळे उद्भवते.
मागील एक्टोपिक गर्भधारणा देखील एक जोखीम घटक आहे कारण एकदा आपल्याकडे एक असल्यास आपल्याकडे दुसरे असण्याची शक्यता असते. फेलोपियन ट्यूबवरील शस्त्रक्रिया, अडथळे साफ करायच्या किंवा ट्यूबल बंधन उलट करायच्या, डाग देखील होऊ शकतात. आणखी एक संभाव्य कारण म्हणजे एंडोमेट्रिओसिस, एक वेदनादायक स्थिती ज्यामध्ये गर्भाशयाच्या अस्तर सारख्या ऊतक गर्भाशयाच्या बाहेर वाढतात, ज्यामुळे नळ्या हानी पोहचवून देखील भूमिका बजावू शकते.
काही पुनरुत्पादक उपचार – जसे विट्रो फर्टिलायझेशन (आयव्हीएफ) – एक्टोपिक गर्भधारणेचा धोका किंचित वाढवू शकतो. जरी आययूडी ही जन्म नियंत्रणाची एक अतिशय प्रभावी पद्धत आहे, जर गर्भधारणा झाली तर ती एक्टोपिक होण्याची अधिक शक्यता असते. “इतर जोखीम घटक म्हणजे धूम्रपान, मातृ वय 35 वर्षांपेक्षा जास्त आणि मागील पेल्विक शस्त्रक्रिया.
एक्टोपिक गर्भधारणेची लक्षणे
लक्षणे सामान्यत: 4 ते 12 आठवड्यांच्या गर्भवती दरम्यान प्रकट होतात. सामान्य लक्षणांमध्ये ओटीपोटाच्या एका बाजूला तीव्र वेदना, योनीनॉल रक्तस्त्राव किंवा स्पॉटिंग आणि चक्कर येणे किंवा अशक्तपणा समाविष्ट आहे. काही स्त्रियांना खांद्याला दुखणे होते, जे फाटलेल्या फेलोपियन ट्यूबमधून अंतर्गत रक्तस्त्राव होण्याचे लक्षण असू शकते.
निदान आणि उपचार
एक्टोपिक गर्भधारणेचे निदान करण्यासाठी मानवी कोरिओनिक गोनाडोट्रोपिन (एचसीजी) पातळीचे निरीक्षण करण्यासाठी अल्ट्रासाऊंड स्कॅन आणि रक्त चाचण्या वापरल्या जातात. आपण गर्भवती असल्यास, गर्भधारणेचा टप्पा उपचार निर्धारित करतो. जर त्याच्या सुरुवातीच्या टप्प्यात अडकले असेल तर, डॉक्टर मेथोट्रेक्सेट, गर्भाच्या वाढीस थांबविणारे औषध देऊ शकतात. प्रगत प्रकरणांमध्ये किंवा फुटण्याच्या जोखमीमध्ये, शस्त्रक्रिया दर्शविली जाते. हे सामान्यत: लेप्रोस्कोपी (कमीतकमी आक्रमक शस्त्रक्रिया) वापरून केले जाते. फोडण्यासह गंभीर प्रकरणांमध्ये आपत्कालीन शस्त्रक्रिया आवश्यक असू शकते.
एक्टोपिक गर्भधारणा ही एक जीवघेणा स्थिती आहे जी त्वरित लक्ष देणे आवश्यक आहे. जरी तेथे जोखीम घटक आहेत, परंतु बहुतेक प्रकरणे कोणत्याही ज्ञात कारणाशिवाय घडतात. एखाद्या महिलेचे आरोग्य आणि भविष्यातील सुपीकतेचे रक्षण करण्यासाठी वेळेवर निदान आणि उपचार आवश्यक आहेत. ज्या लोकांना एटिपिकल गर्भधारणेची लक्षणे आहेत त्यांना आपत्कालीन वैद्यकीय मदत मिळाली पाहिजे.
