सण जवळ आले, की हल्ली गलबलायलाच होतं. सगळीकडे त्या सणांची जोरदार तयारी सुरू असते. सगळे बाजार फुलांनी, सजावटींच्या गोष्टींनी अगदी गच्च भरलेले असतात. चक्क दुकानंही नव्या कपड्यांनी ‘सजलेली’ असतात. मी दर सणाला माझ्या कर्जतच्या घरी जाते. त्या दिवाळीलाही मी अशीच कर्जतला निघाले होते.
ठाण्याच्या नौपाड्यात काही खरेदी करायची होती म्हणून मी फिरत होते. त्या गजबजलेल्या फूटपाथवर माझ्यापुढे एक बापलेक चालत होते. पाठमोरे चालणारे ते दोघे मला त्या महागड्या कपड्यांच्या दुकानाच्या लखलखाटात स्पष्ट दिसत होते. त्यांच्या चालण्याकडे माझं लक्ष होतं.
त्यांच्या त्या जीर्ण झालेल्या चपला, पॅंटच्या कडांमधून लटकणारे दोरे हे बघत मीही त्यांच्या मागे स्टेशनच्या दिशेने चालत होते. एका दुकानाबाहेर तो मुलगा थांबला. खूपच आशेनं त्या दुकानातल्या कपड्यांकडे बघत होता. त्याच्या वडलांनी फक्त त्याच्या पाठीवरून हात फिरवला आणि मलाच भरून आलं... कोण ते बापलेक? काय त्याचं वय? कसा अगदी तो समजूतदार?? हे विचार करत मी स्टेशनला पोहोचले.
नेहमीच्या ट्रॅफिकमध्ये गाडी चालवणं टाळण्यासाठी मी एसी लोकलचा पर्याय निवडला. ट्रेन आली आणि मी विंडो सीटला बसले. गाडी तशी रिकामी होती. गच्च भरलेल्या स्टेशनवरून त्या मोकळ्या गाडीत चढताना मला पराकोटीचा आनंद झाला. जेमतेम ९०-९५ रुपये तिकीट म्हणजे हजार-दीड हजारचं पेट्रोल वाचल्याचाही वेगळा आनंद होताच!
त्या उबट वातावरणात एसी लोकलमधला तो थंडावा खूपच आल्हाददायक होता. पहिल्यांदा त्या लोकलमध्ये बसले होते म्हणून जरा कुतूहलानं गाडी बघितली.. ते ऑटोमॅटिक दार, आसन व्यवस्था, एसीचे वेन्ट्स सगळं अगदी चकचकीत. छान वाटलं. काही वेळात कुतूहल संपल्यावर मी मोबाईलमध्ये रमले.
गाडी सुटायची वेळ झाली. दारं बंद होण्याआधीचा सायरन वाजायला लागला. माझं लक्ष सहज बाहेर गेलं आणि प्लॅटफॉर्मवर उभा असलेले ते बापलेक मला पुन्हा दिसले... दहा-बारा वर्षांचा मुलगा होता तो. घामाघूम झालेला. काडकासा. काळे सोनेरी कुरळे केस. हातात एक भलंमोठं बोचकं, पाठीला सॅक. पायात रबरी स्लीपर.
नायलॉनचा लाल टीशर्ट आणि धुळीनं माखलेली मळकट रंगाची फुलपॅंट. तो एसी लोकलच्या टिंटेड ग्लासमधून थेट आत बघत होता. मीही त्याला एकटक बघत होते. मग तोही मला बघू लागला. त्याचा तो निरागस चेहरा. चेहऱ्यावरची थोडीशी स्माईल आणि त्याची ती नजर... जणू काही त्या दोन मिनिटांच्या हॅाल्टमध्ये त्याच्या आख्ख्या आयुष्याची स्टोरी त्यानं मला सांगितली...
त्यानं हातानंच चेहऱ्याचा घाम पुसला आणि त्याच्या पाठीवर अलगद तोच हात आला... त्याच्या वडलांचा. त्यांच्याजवळ अजून दोन मोठी बोचकी होती. गेली कित्येक वर्षं त्यांनी नवीन चपला घेतल्याच नसाव्यात.. बाटाच्या त्या तपकिरी चपला ज्या एका विशिष्ट प्रकारे चालल्यावर झिजतात तशा झिजलेल्या होत्या. खूप वर्षांनी मी त्या बघितल्या.
त्यांनी मुलाचं लक्ष कुठे आहे हे बघून त्याच्या पाठीवर थाप मारली आणि जणू काही त्याची समजूत काढली. मुलाच्या चेहऱ्यावर हसू आलं. मुलानं समजुतीनं मान डोलवली... आणि मागे वळून बघितलं. मग माझंही लक्ष त्याच्या मागच्या बाकड्यावर गेलं.. तिथं त्याची आई त्याच्या धाकट्या बहीण भावाला धेऊन बसलेली दिसली.
पाच जणांचं एसी लोकलचं तिकीट कसं परवडलं असतं त्या माणसाला?! मुलाला मन मारताना बघून कसं वाटलं असेल त्या बापाला? हे आणि असे अनेक विचार सुरू झाले... त्या मुलानं त्याच्या रडत असलेल्या बहिणीला कडेवर घेतलं आणि तिच्या हातात असलेल्या खेळण्याकडे तिचं लक्ष वळवलं... हे सुरू असताना ट्रेन सुटली.
हा प्रसंग तसा अगदीच रोजचा असेल अनेकांसाठी... पण माझ्या मनात यामुळे खूप विचार आले.. त्या आई बापांच्या मनात किती कालवाकलव होत असेल जेव्हा ते त्यांच्या मुलांची इच्छा पूर्ण करू शकत नसतील?? काय वाटत असेल त्यांना जेव्हा ‘पुढच्या वर्षी घेऊ’ हे सांगून सतत मुलांची समजूत काढावी लागत असेल?... असे विचार करत माझा प्रवास कधी संपला हे कळलंच नाही...
गाडीतून उतरताना स्वत:च्या पायांकडे लक्ष गेलं आणि त्या मुलाच्या पायातल्या त्या रबरी स्लीपर आठवल्या... मन काही क्षण परत शांत झालं..
आणि मी देवाकडे प्रार्थना केली, की त्या मुलाच्या डोळ्यांत मी जे जे बघितलं त्याच्या त्या त्या इच्छा लवकर पूर्ण होवोत..
