आजकाल खरेदी हा आपल्या जीवनाचा एक भाग बनला आहे. किराणा दुकान, कपड्यांचे स्टोअर असो किंवा ऑनलाइन शॉपिंग असो, सर्वत्र बिलिंगच्या वेळी एक प्रश्न सामान्य झाला आहे – “आपला मोबाइल नंबर द्या.” बर्‍याच वेळा हा प्रश्न आपल्याला अस्वस्थ करतो. माझा नंबर देणे आवश्यक आहे की नाही हा प्रश्न मनात उद्भवतो? ते सुरक्षित आहे का? आणि सर्वात मोठा प्रश्न – हा कायदा योग्य आहे का? या, या लेखात आम्ही या विषयाबद्दल तपशीलवार बोलतो आणि खरेदी केल्यानंतर मोबाइल नंबर देण्यामागील सत्य काय आहे हे माहित आहे.
जेव्हा आपण दुकानात वस्तू खरेदी करायला जाता तेव्हा दुकानदार बर्‍याचदा बिलिंग काउंटरवर आपला मोबाइल नंबर विचारतो. कधीकधी ही एक सामान्य प्रक्रिया दिसते आणि आम्ही विचार न करता संख्या देतो. दुकानदारांचे म्हणणे आहे की मोबाइल नंबर ग्राहकांचा डेटा ठेवणे सुलभ करते, जेणेकरून ते भविष्यात ऑफर, सूट किंवा जाहिरात सामग्री पाठवू शकतील. पण ही प्रक्रिया पूर्णपणे बरोबर आहे का? बर्‍याच वेळा ग्राहकांना असे वाटते की त्यांच्या गोपनीयतेवर प्रश्नचिन्ह सुरू आहे. काही लोकांना भीती वाटते की त्यांची संख्या चुकीच्या हातात पडू शकते, ज्यामुळे स्पॅम कॉल किंवा संदेशांचा पूर येऊ शकतो.
भारतातील ग्राहकांच्या हक्कांचे रक्षण करण्यासाठी बरेच नियम व कायदे लागू केले गेले आहेत. मे २०२23 मध्ये ग्राहक मंत्रालयाने एक महत्त्वपूर्ण सल्लागार जारी केला, ज्याने स्पष्टपणे सांगितले की दुकानदारांना ग्राहकांना मोबाइल नंबर विचारण्यास दबाव आणण्याची परवानगी नाही. याचा अर्थ असा की आपण आपला नंबर देऊ इच्छित नसल्यास, दुकानदार आपल्याला सक्ती करू शकत नाही.
चंदीगड राज्य ग्राहक विवादांचे निवारण आयोगानेही या विषयावर आपले मत दिले आहे. आयोगाने स्पष्टपणे सांगितले की बिल तयार करण्यासाठी मोबाइल नंबर मिळविणे अनिवार्य नाही. जर एखाद्या दुकानदाराने यासाठी अन्यायकारक दबाव निर्माण केला तर त्याला 10,000 रुपयांपर्यंत दंड आकारला जाऊ शकतो. हा नियम ग्राहकांना त्यांच्या गोपनीयतेसाठी आणि संरक्षणाच्या अधिकारांसाठी मजबूत पाया देते.
खरेदी दरम्यान दुकानदाराने मोबाइल नंबर देण्याचा दबाव जाणवत असल्यास, घाबरण्याची गरज नाही. आपण विनम्रपणे नकार देऊ शकता आणि बिले तयार करण्याची मागणी करू शकता. जर दुकानदाराने आग्रह धरला किंवा आपल्याला अस्वस्थ केले तर आपण ग्राहकांच्या तक्रारीवर कॉल करून आपली तक्रार दाखल करू शकता.
आजच्या डिजिटल युगात आमची वैयक्तिक माहिती खूप मौल्यवान आहे. अवांछित कॉल, संदेश आणि डेटा गळतीच्या घटना सामान्य झाल्या आहेत. म्हणूनच, आमचा वैयक्तिक डेटा सामायिक करण्यापूर्वी आम्ही काळजी घेणे आवश्यक आहे. आपला नंबर देणे आवश्यक नाही असे आपल्याला वाटत असल्यास, मोकळ्या मनाने नकार द्या. आपला मोबाइल नंबर आपली वैयक्तिक मालमत्ता आहे आणि ती सामायिक करण्याचा निर्णय पूर्णपणे आपला असावा.
सरकार आणि विविध संस्था भारतात ग्राहकांची जागरूकता वाढविण्यासाठी सतत प्रयत्न करीत आहेत. ग्राहक मंत्रालय आणि ग्राहक आयोगाच्या नियमांचे सल्लागार हे पुरावे आहेत की सरकार आपल्या हक्कांचे रक्षण करण्यासाठी वचनबद्ध आहे. परंतु जेव्हा आपण स्वतःला आपल्या हक्कांची जाणीव ठेवतो तेव्हाच हे शक्य आहे. पुढच्या वेळी आपण खरेदी करता तेव्हा मोकळ्या मनाने आपल्या हक्कांचा उपयोग करा आणि अवांछित दबाव टाळा.
