दिवाळी असो किंवा लग्नाचा हंगाम, चमकणारा चांदीचा लेप लागलेली काजू कतली पाहून तोंडाला पाणी येते. पातळ आणि हिर्यासारखी चमकणारी ही धारदार मिठाई जी काजू, साखर आणि तूप वापरून तयार केली जाते, भारतातील सर्वात प्रिय गोड पदार्थांपैकी एक आहे. पण तुम्हाला माहित आहे का की त्याची मुळे खूप खोलवर आहेत जी मुघल सम्राट जहांगीरच्या तुरुंगापासून ते छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या मराठा स्वयंपाकघरापर्यंत पसरलेली आहेत?

या गोड पदार्थाच्या आकर्षक इतिहासात डोकावूया, जिथे इतिहास आणि चव एक अद्वितीय मिश्रण आहे.

पोर्तुगीजांकडून भेट काजू: काजू कतलीची कहाणी पहिल्या काजूच्या कथेपासून सुरू होते. काजू मूळ ब्राझील येथील, ज्याला १६ व्या शतकात पोर्तुगीज व्यापाऱ्यांनी गोव्यात आणले. हळूहळू ते भारताच्या पश्चिम किनाऱ्यावर पसरले.

तोपर्यंत, बदामापासून तयार गोड पदार्थांची लोकप्रियता होती, परंतु काजूने एक नवीन वळण जोडले. हे नवीन फळ इतके अनोखे होते की स्वयंपाकींनी ते शाही मेनूमध्ये समाविष्ट केले. पण खरा प्रश्न असा आहे की काजू कतली प्रथम कोणी तयार केली? मुघलांनी ती खाल्ली की शिवाजी महाराजांच्या स्वयंपाक्यांनी ती तयार केली?

मुघल आख्यायिका: स्वातंत्र्याची गोडवा आणि जहांगीरची भीती: सर्वात लोकप्रिय आख्यायिका १६१९ सालची मुघल दरबारातील आहे. त्यावेळी, मुघल सम्राट जहांगीरने शिखांना धोका समजून सहाव्या शीख गुरु गुरु हरगोबिंद यांना ग्वाल्हेर किल्ल्यात कैद केले. त्यांनी ५२ राजांनाही कैद केले. गुरु हरगोबिंद यांनी कैदेतही आपली हुशारी दाखवली. जहांगीर म्हणाला, "गुरुजी, तुम्ही मुक्त व्हाल, पण जो कोणी तुमची चादर पकडेल तो मुक्त देखील होईल." गुरुंनी आपल्या बुद्धीमत्तेने ५२ लांब दोरी असलेली चादर शिवली, ज्यामध्ये प्रत्येक राजा एक एक दोरी धरली. दिवाळीला सर्वांना मुक्त करण्यात आले! हा दिवस शीख इतिहासात "'बंदी छोड़ दिवस" म्हणून ओळखला जातो.

त्या उत्सवात, जहांगीरच्या शाही स्वयंपाक्यांनी एक नवीन उत्सवी गोडवा तयार केला - काजू, साखर आणि तूप यांचे मिश्रण, पातळ कतलीमध्ये त्याचे रुपांतर केले. आख्यायिका अशी आहे की ही गोडवा स्वातंत्र्याचे प्रतीक होती. जहांगीरने ते चाखले आणि ते मुघल दरबारात आवडते बनले.

पण हे खरे आहे का? इतिहासकारांकडे कोणतेही प्राथमिक दस्तऐवजीकरण नाही, फक्त मौखिक परंपरा आहे. तरीही, ही कहाणी काजू कतलीला "स्वातंत्र्याची बर्फी" बनवते!

मराठा रहस्य: शिवाजी महाराजांचे आचारी भीमरावांचा प्रयोग: आणखी एक कथा १६ व्या शतकातील मराठा साम्राज्याची आहे. शिवाजी महाराजांपूर्वीच्या मराठा राजघराण्यांमध्ये काम करणारे मराठा आचारी भीमराव हे पर्शियन गोड "हलवा-ए-फारसी" पासून प्रेरित होते. हा पदार्थ बदाम आणि साखरेपासून बनवला जात असे.

भीमरावांनी विचार केला, काजू का वापरून पाहू नये? पोर्तुगीजांकडून मिळालेली एक नवीन भेट, काजू बारीक करून आणि ते तुपात भाजून, त्यांनी एक मऊ, रेशमी गोड तयार केले. मराठा राजघराण्याला ते खूप आवडले आणि त्याला 'काजू कतली' असे नाव देण्यात आले - काजूपासून बनवलेले पातळ काप.

शिवाजी महाराजांच्या काळात, ते मराठा सैन्यासाठी उर्जेचा स्रोत बनले होते, कारण काजू पोषक तत्वांनी समृद्ध असतात. परंतु येथे देखील, कोणताही लिखित पुरावा नाही - फक्त लोककथा.

गूढ कायम आहे: कोण जिंकले, मुघल की मराठे? दोन्ही कथांमध्ये एक गोष्ट समान आहे - काजूमध्ये पोर्तुगीजांचे योगदान आणि राजेशाही स्वयंपाकघरांची जादू. इतिहासकारांचा असा विश्वास आहे की काजू कतली १६ व्या-१७ व्या शतकात विकसित झाली, जेव्हा काजू भारतात पोहोचले.

आज, ते जागतिक स्तरावर पसरले आहे, परंतु त्याची मुळे राजेशाही आहेत. म्हणून पुढच्या वेळी जेव्हा तुम्ही काजू कतली खाता तेव्हा विचार करा की ती मुघलांची आहे की मराठ्यांची - शेवटी, त्याची चव तितकीच गोड आहे!

अस्वीकारण: या लेखात दिलेल्या माहितीची पुराव्याने पुष्टी झालेली नाही. ऐतिहासिक दस्तऐवजांमध्ये देखील या बद्दल स्पष्ट माहिती नाही. वेबदुनिया याची पुष्टी करत नाही.