नवी दिल्ली: 21 नोव्हेंबरपासून लागू होणाऱ्या Rosneft आणि Lukoil वर अमेरिकेच्या नवीन निर्बंधांनंतर भारत नोव्हेंबरच्या अखेरीस रशियन क्रूडची थेट आयात कमी करणार आहे. रिफायनरीजमधील पेट्रोल आणि डिझेल सारख्या इंधनात बदललेल्या रशियन कच्च्या तेलाच्या देशातील निम्म्याहून अधिक आयात करणाऱ्या भारतीय रिफायनर्सनी मॉस्कोच्या दोन सर्वात मोठ्या तेल निर्यातदारांवरील नवीनतम निर्बंधांचे पालन करणे अपेक्षित आहे, असे विश्लेषकांनी सांगितले.

मेरिटाइम इंटेलिजन्स फर्म केप्लरच्या मते, डिसेंबरमध्ये रशियन आगमनात तीव्र घट होईल, 2026 च्या सुरुवातीस मध्यस्थ आणि पर्यायी व्यापार मार्गांद्वारे हळूहळू पुनर्प्राप्ती अपेक्षित आहे.

शीर्ष आयातदार रिलायन्स इंडस्ट्रीज लिमिटेड, ज्याचा रोझनेफ्टशी दीर्घकालीन पुरवठा करार आहे, ते रशियन तेल घेणे बंद करेल. इतर दोन राज्य-नियंत्रित रिफायनर्सने म्हटले आहे की ते रशियन तेल आयात थांबवत आहेत. मंगलोर रिफायनरी आणि पेट्रोकेमिकल्स लिमिटेड आणि एचपीसीएल-मित्तल एनर्जी लिमिटेड, स्टील टायकून लक्ष्मी मित्तल यांची मित्तल एनर्जी आणि हिंदुस्तान पेट्रोलियम कॉर्पोरेशन लिमिटेड (एचपीसीएल) यांचा संयुक्त उपक्रम, भविष्यातील आयात निलंबित करण्याची योजना जाहीर केली आहे.

2025 च्या पहिल्या सहामाहीत आयात केलेल्या रशियन कच्च्या तेलाच्या 1.8 दशलक्ष बॅरलपैकी निम्म्याहून अधिक या तिघांचा वाटा होता.

तथापि, नायरा एनर्जीची वाडीनार रिफायनरी, अंशतः रोझनेफ्टच्या मालकीची आणि आधीच EU निर्बंधाखाली असलेली, तिचे रशियन क्रूड सेवन कायम ठेवण्याची शक्यता आहे.

Kpler येथील प्रमुख संशोधन विश्लेषक (रिफायनिंग आणि मॉडेलिंग) सुमित रिटोलिया यांच्या मते, रशिया ऑक्टोबरमध्ये भारताचा सर्वोच्च क्रूड पुरवठादार राहिला, त्यानंतर इराक आणि सौदी अरेबियाचा क्रमांक लागतो. निर्बंधांपूर्वी भारतात रशियन शिपमेंट 1.6-1.8 दशलक्ष बॅरल प्रतिदिन (mbd) पर्यंत पोहोचली, रिफायनर्सनी संभाव्य US OFAC एक्सपोजर टाळल्यामुळे ऑक्टोबर 21 नंतर घट दिसून आली.

विश्लेषक म्हणतात की रशियन बॅरल्स पूर्णपणे गायब होण्याची शक्यता नाही, परंतु भविष्यातील आयात अधिक जटिल लॉजिस्टिक आणि व्यापार व्यवस्थांवर अवलंबून असेल.

कमी झालेल्या रशियन प्रवाहाची भरपाई करण्यासाठी, भारतीय रिफायनर्स मध्य पूर्व, लॅटिन अमेरिका, पश्चिम आफ्रिका, कॅनडा आणि युनायटेड स्टेट्समधून खरेदी वाढवत आहेत. यूएस क्रूड आयात ऑक्टोबरमध्ये 5,68,000 बॅरल प्रतिदिन (kbd) वर पोहोचली, मार्च 2021 नंतरची सर्वोच्च, निर्बंधांऐवजी अर्थशास्त्र आणि लवादाच्या संधींमुळे चालते. डिसेंबर आणि जानेवारीमध्ये प्रवाह 250-350 kbd पर्यंत सामान्य होण्याची अपेक्षा आहे.

“आम्ही 21 नोव्हेंबर नंतर रशियन क्रूड आवक कमी पाहतो,” तो म्हणाला.

“बहुतेक भारतीय रिफायनर्सनी यूएस निर्बंधांचे पालन करणे आणि रोझनेफ्ट आणि ल्युकोइलकडून थेट क्रूड खरेदी थांबवणे किंवा कमी करणे अपेक्षित आहे. यामुळे डिसेंबरमध्ये रशियन क्रूड आयातीत तीव्र घट होण्याची शक्यता आहे, त्यानंतर Q1 2026 च्या मध्य-ते-उशीरापर्यंत हळूहळू पुनर्प्राप्ती होईल, कारण नवीन व्यापारी मार्ग आणि पर्यायी मध्यस्थ प्रस्थापित आहेत.” याउलट, नायरा एनर्जीची 400 kbd वाडीनार रिफायनरी सध्याची खरेदी पद्धत बदलण्याची शक्यता नाही, कारण ती आधीच रशियन क्रूडवर पूर्णपणे अवलंबून आहे.

“कमी झालेल्या थेट रशियन प्रवाहाची भरपाई करण्यासाठी, भारतीय रिफायनर्सने मध्य पूर्व, ब्राझील, लॅटिन अमेरिका, पश्चिम आफ्रिका, कॅनडा आणि युनायटेड स्टेट्समधून खरेदी वाढवणे अपेक्षित आहे,” ते म्हणाले.

“तथापि, उच्च मालवाहतूक खर्च लवादाच्या संधी कमी करून प्रतिस्थापनाचे प्रमाण मर्यादित करू शकतात.” एकूणच, रिफायनर्स लॅटिन अमेरिका (ब्राझील, अर्जेंटिना, कोलंबिया, गयाना), युनायटेड स्टेट्स, पश्चिम आफ्रिका आणि मध्य पूर्व मधून जास्त आवक घेऊन, त्यांची आयात टोपली वाढवण्याची शक्यता आहे. डिसेंबरपासून नजीकच्या काळात रशियन आयात कमी होऊ शकते, परंतु मध्यस्थांमार्फत रशियन बॅरल्स भारतात पोहोचत राहतील, असे ते म्हणाले.