अफू, गांजा, चरस आणि भांग ही चार मुख्यत: मादक पदार्थ आहेत. पण औषधांच्या जगात त्यांचे परिणाम आणि ओळख पूर्णपणे वेगळी आहे. बरेच लोक त्यांना समान मानतात, परंतु वास्तविक फरक इतका धक्कादायक आहे की तुम्हाला जाणून आश्चर्य वाटेल. प्रत्येक व्यसन कसे तयार होते? कोणता सर्वात मोठा प्रभाव आहे? आणि कोणते शरीराला सर्वात जास्त हानी पोहोचवते? याचे उत्तर कदाचित तुम्हाला माहीत नसेल. अंमली पदार्थ हा शब्द ऐकल्यावर आपल्या मनात पहिली नावे येतात ती म्हणजे गांजा, चरस, अफू आणि गांजा. ही सारखी दिसणारी औषधे प्रत्यक्षात वेगवेगळ्या प्रकारे बनवली जातात. त्यांच्या सेवनाचेही शरीरावर वेगवेगळे परिणाम होतात. भारतातील अंमली पदार्थांचा वापर आणि उत्पादन याबाबतचे कायदे अतिशय कडक आहेत, तरीही लोकांना त्याबाबत माहिती नसते. हा गोंधळ दूर करण्यासाठी त्यांच्या उत्पादन पद्धती, परिणाम आणि दुष्परिणाम सोप्या शब्दात समजावून सांगणे आवश्यक आहे. अफू म्हणजे काय? अफू हा एक कडक आणि चिकट रस आहे जो अफूच्या झाडातून बाहेर पडतो. झाडाच्या देठावर चीरा घातल्यावर त्यातून बाहेर पडणारा पांढरा दुधाचा द्रव हवेच्या संपर्कात आल्यावर तपकिरी होतो. या बदललेल्या रंगीत पदार्थाला अफू म्हणतात. त्यात मॉर्फिन आणि कोडीन सारखे अत्यंत व्यसनाधीन पदार्थ असतात. अफू हे खूप व्यसनाधीन आहे, जे सेवन केल्याबरोबर मज्जासंस्थेवर परिणाम होऊ लागतो. त्याचा प्रभाव शरीरात निर्माण होतो. त्याचा प्रभाव बराच काळ टिकतो आणि व्यसनाची शक्यता वाढते. हा पदार्थ गांजामध्ये आढळतो. भांग वनस्पतीची पाने आणि फुले वाळवून गांजा तयार केला जातो. त्यात THC (Tetrahydrocannabinol) नावाचे रसायन असते, ज्याचा थेट परिणाम मेंदूवर होतो. मारिजुआना हे माफक प्रमाणात व्यसनाधीन मानले जाते. याचा मूड, विचार आणि वेळेची भावना प्रभावित होते, परंतु ते अफूसारखे धोकादायक मानले जात नाही. चरस सर्वात प्राणघातक आहे. भांग वनस्पतीपासून चरस देखील बनवला जातो, परंतु त्याची प्रक्रिया वेगळी आहे. ताज्या वनस्पतीची फुले काळे, चिकट राळ काढण्यासाठी हाताने घासतात. हे चरस आहे, जे गांजापेक्षा जास्त मादक आहे. चरसचा प्रभाव खूप मजबूत आणि खोल असतो. अगदी कमी प्रमाणात, त्याची नशा दीर्घकाळ टिकते. भांग वनस्पतीची पाने वाळवून आणि बारीक करून भांग तयार केली जाते. भारतात होळीसारख्या सणांमध्ये त्याचा वापर केला जातो. त्याचे सेवन कायद्याने प्रतिबंधित आहे. गांजाचा नशा सर्वात सौम्य आहे. यामुळे शरीराला आराम मिळतो, पण त्याचे अतिसेवन हानिकारक आहे. भांगाच्या बियांमध्ये फायबर, ओमेगा-३ फॅटी ॲसिड आणि अमीनो ॲसिडही भरपूर असतात. तथापि, गांजाचे सेवन नियंत्रित पद्धतीने, औषध म्हणून आणि केवळ डॉक्टरांच्या सल्ल्यानेच करावे.