युरेनियम, शिसे, नायट्रेट, फ्लोराईड आणि क्षारांच्या असुरक्षित पातळीसह दिल्लीच्या भूजलाला गंभीर दूषिततेचा सामना करावा लागत आहे.
केंद्रीय भूजल मंडळाच्या अहवालात असे दिसून आले आहे की दिल्लीमध्ये शिसे दूषित होण्याचे प्रमाण देशातील सर्वात जास्त आहे.
भूजलामध्ये शिशाचा संपर्क कमी झालेल्या संज्ञानात्मक विकास, रक्तदाब वाढणे, किडनीचे नुकसान आणि कर्करोगाचा उच्च धोका यासारख्या हानिकारक प्रभावांशी जोडलेला आहे.
दिल्लीतील भूजलाचे सुमारे ९.३% नमुने परवानगीयोग्य लीड मर्यादा ओलांडणेजे आसाम (3.23%) आणि राजस्थान (2.04%) पेक्षा लक्षणीय आहे.
युरेनियम दूषित देखील व्यापक आहे, दिल्लीतील अंदाजे 13-15% भूजल नमुने सुरक्षित मर्यादा ओलांडतात.
भारदस्त नायट्रेट पातळी उपस्थित आहे, प्रामुख्याने कृषी प्रवाह आणि अयोग्य कचरा विल्हेवाट यामुळे, आणखी आरोग्य धोके जोडतात.
फ्लोराईड दूषित होणे हे मुख्यत्वे भौगोलिक आहे, याचा अर्थ ते काही जलचरांमध्ये नैसर्गिक पाणी-खडक परस्परसंवादातून उद्भवते.
क्षारता मोजण्यासाठी वापरलेली विद्युत चालकता ही एक गंभीर समस्या आहे, 23.3% नमुने स्वीकार्य मर्यादेपेक्षा जास्त आहेत.
उच्च युरेनियम पातळी, उच्च विद्युत चालकता आणि उन्नत सोडियम शोषण गुणोत्तर शेती आणि औद्योगिक वापरासाठी भूजलाची उपयुक्तता कमी करते.
विशेषत: पावसाळ्यात आणि नंतर गोळा केलेल्या नमुन्यांमध्ये दूषिततेचे प्रमाण जास्त असते.
भूजल NaCl-प्रकारची क्षारता आणि CaCl₂-प्रकारची कठोरता दर्शवते, जे दोन्ही त्याचा सुरक्षित आणि व्यावहारिक वापर मर्यादित करतात.
पर्यावरण संस्था प्राधिकरणांना भूजल गुणवत्ता डेटा आणि स्पष्टपणे परिभाषित कृती योजना सार्वजनिकरीत्या जाहीर करण्यास उद्युक्त करत आहेत.
केंद्रीय प्रदूषण नियंत्रण मंडळाने जलस्रोतांचे संरक्षण आणि खत व्यवस्थापन पद्धती सुधारण्याची शिफारस केली आहे.
अतिरिक्त CPCB शिफारशींमध्ये लक्ष्यित जल उपचार तंत्रज्ञानाचा वापर करणे आणि औद्योगिक सांडपाण्यावर कठोर नियंत्रणे लागू करणे समाविष्ट आहे.
समस्या प्रभावीपणे व्यवस्थापित करण्यासाठी प्रदूषणाच्या हॉटस्पॉट्सचे निरीक्षण करणे आणि तपशीलवार हायड्रोजिओकेमिकल मॅपिंग आयोजित करण्याचा सल्ला दिला जातो.
अर्थ वॉरियरने दिल्ली जल मंडळाला पाण्याच्या गुणवत्तेबद्दल आणि दूषित पाण्यावर उपचार करण्यासाठी वापरल्या जाणाऱ्या पद्धतींबद्दल पारदर्शक राहण्याचे आवाहन केले आहे.
जनतेसाठी सुरक्षित पिण्याचे पाणी सुनिश्चित करण्यासाठी भारतीय मानक ब्युरोचे काटेकोर पालन करण्याची जोरदार मागणी आहे.
