Antyodaya Diwas 2024: अंत्योदय दिवस दरवर्षी 25 सप्टेंबर रोजी साजरा केला जातो. हा दिवस भारतीय समाजातील गरीब आणि वंचितांच्या उत्थानासाठीचे समर्पण प्रतिबिंबित करतो. अंत्योदय म्हणजे शेवटच्या माणसाचा उदय, म्हणजेच समाजातील सर्वात गरीब आणि मागासलेल्या व्यक्तीला समाजाच्या मुख्य प्रवाहात आणणे. हा दिवस महान समाजसुधारक आणि भारतीय जनसंघाचे सहसंस्थापक पंडित दीनदयाळ उपाध्याय यांच्याशी संबंधित आहे, ज्यांनी अंत्योदयाची कल्पना आपल्या जीवनाचे मुख्य ध्येय बनवली.

अंत्योदय दिवस 25 सप्टेंबरलाच का साजरा केला जातो?अंत्योदय दिवस हा पंडित दीनदयाळ उपाध्याय यांना समर्पित दिवस आहे. हा दिवस पंडित दीनदयाळ उपाध्याय यांची जयंती आहे. त्यांच्या विचारांची समाजाला जाणीव व्हावी या उद्देशाने अंत्योदय दिवस साजरा करण्यात येतो.

अंत्योदय दिनाचा इतिहासपंडित दीनदयाल उपाध्याय यांचा जन्म 25 सप्टेंबर 1916 रोजी उत्तर प्रदेशातील मथुरा येथे झाला. ते एक महान भारतीय विचारवंत, संघटक आणि राजकीय नेते होते, ज्यांनी आयुष्यभर भारतीय समाजाची मुळे मजबूत करण्यासाठी आणि देशातील गरीब आणि वंचित लोकांच्या उन्नतीसाठी कार्य केले. त्यांनी अंत्योदय सिद्धांत मांडला, ज्याचा अर्थ समाजातील सर्वात खालच्या स्तरावरील व्यक्तीची उन्नती होय.

1960 आणि 1970 च्या दशकात त्यांनी आपल्या विचारधारेद्वारे गरीबांच्या सक्षमीकरणावर आणि आर्थिक सुधारणांवर भर दिला. समाजातील शेवटच्या माणसाचा विकास झाल्याशिवाय समाजाचा सर्वांगीण विकास शक्य नाही हे पंडित दीनदयाळ उपाध्याय यांनी ओळखले. या विचारधारेशी असलेल्या त्यांच्या बांधिलकीमुळे त्यांचा जन्मदिवस अंत्योदय दिन म्हणून साजरा केला जातो.

अंत्योदय दिन का साजरा केला जातो?अंत्योदय दिवसाचा मुख्य उद्देश समाजातील गरीब, वंचित आणि मागासलेल्या घटकांप्रती जनजागृती करणे आणि त्यांना मुख्य प्रवाहात आणण्यासाठी सरकारी आणि सामाजिक प्रयत्नांना चालना देणे हा आहे. समाजातील ज्यांना सर्वात जास्त गरज आहे त्यांना मदत करणे हे या दिवसाचे ध्येय आहे, जेणेकरून त्यांचे जीवनमान सुधारेल आणि ते स्वावलंबी होऊ शकतील. हा दिवस आपल्याला आठवण करून देतो की समाजातील प्रत्येक घटकाला समान संधी मिळाल्यावरच देशाचा खरा विकास शक्य आहे.

अंत्योदय दिनाची मुख्य उद्दिष्टे गरीब आणि वंचितांचे उत्थानसमाजातील शेवटच्या व्यक्तीपर्यंत विकासाचा किरण पोहोचवणे हा या दिवसाचा मुख्य उद्देश आहे, जेणेकरून समाजासोबत त्यांचीही प्रगती होईल.

सामाजिक समताहा दिवस समाजातील आर्थिक आणि सामाजिक विषमता दूर करण्यासाठी काम करण्याची प्रेरणा देतो. पंडित दीनदयाळ उपाध्याय यांच्या तत्वानुसार समाजातील प्रत्येक व्यक्तीला समान अधिकार मिळायला हवेत.

शासकीय योजनांची जागृतीअंत्योदय दिनानिमित्त, प्रधानमंत्री अंत्योदय योजना, जन धन योजना, उज्ज्वला योजना इत्यादी गरीब आणि वंचित घटकांच्या कल्याणासाठी चालवल्या जाणाऱ्या विविध सरकारी योजना आणि कार्यक्रमांचा प्रचार केला जातो.

अंत्योदय दिनाचे महत्वभारतीय समाजाच्या विकासात अंत्योदय दिवसाचे महत्त्व अत्यंत महत्त्वाचे आहे, कारण हा दिवस आपल्याला समाजातील सर्वात मागासलेल्या घटकांप्रती असलेल्या जबाबदाऱ्यांची आठवण करून देतो. पंडित दीनदयाळ उपाध्याय यांचे तत्त्वज्ञान समाजातील प्रत्येक घटक आर्थिक आणि सामाजिकदृष्ट्या मजबूत असल्याशिवाय मजबूत आणि प्रगत राष्ट्र निर्माण करणे शक्य नाही यावर भर देते.

या दिवशी सरकार आणि सामाजिक संस्था विविध कार्यक्रम आणि चर्चासत्रे आयोजित करतात, ज्यामध्ये गरिबांसाठी विशेष सहाय्य योजना, रोजगाराच्या संधी, शिक्षण आणि आरोग्य सेवा यावर भर दिला जातो. यासोबतच लोकांना अंत्योदयाचे महत्त्व पटवून देण्यासाठी हा दिवस राष्ट्रीय स्तरावर साजरा केला जातो.