नवी दिल्ली: व्हिटॅमिन बी 12 एक अत्यावश्यक पोषक आहे जो मज्जातंतूचे आरोग्य राखण्यासाठी, लाल रक्त पेशींच्या उत्पादनास समर्थन देण्यासाठी आणि डीएनए संश्लेषणात मदत करण्यासाठी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते. व्हिटॅमिन बी 12 ची कमतरता ही एक सामान्य परंतु बहुतेक वेळा दुर्लक्ष केलेली स्थिती आहे. या कमतरतेसाठी नियमित स्क्रीनिंग महत्त्वपूर्ण आहे, विशेषत: जास्त जोखीम असलेल्या व्यक्तींसाठी. न्यूज 9 लिव्याशी संवाद साधताना, डॉ. नासिरुद्दीन जी, कन्सल्टंट-इंटरनल मेडिसिन, फोर्टिस हॉस्पिटल, कनिंघम रोड, व्हिटॅमिन बी 12 च्या कमतरतेचे आकलन आणि संबोधित करण्याचे महत्त्व याबद्दल बोलले.

व्हिटॅमिन बी 12 ची कमतरता समजून घेणे

व्हिटॅमिन बी 12 ची कमतरता उद्भवते जेव्हा शरीरात योग्यरित्या कार्य करण्यासाठी या महत्त्वपूर्ण पोषक घटकांचा पुरेसा अभाव असतो. याचा परिणाम अपुरा आहारातील सेवन, खराब शोषण किंवा काही वैद्यकीय परिस्थितीमुळे होऊ शकतो. शाकाहारी, शाकाहारी, वृद्ध प्रौढ आणि सेलिआक रोग किंवा क्रोहन रोग यासारख्या लैंगिकदृष्ट्या कार्यशील विकार असलेल्या व्यक्ती विशेषत: संवेदनाक्षम असतात. दीर्घकालीन कमतरतेमुळे अशक्तपणा, मज्जातंतूंचे नुकसान आणि संज्ञानात्मक कमजोरी यासह गंभीर आरोग्याच्या समस्या उद्भवू शकतात.

मूक लक्षणे

व्हिटॅमिन बी 12 च्या कमतरतेचे निदान करण्याचे एक आव्हान म्हणजे त्याची बर्‍याचदा सूक्ष्म आणि अप्रिय लक्षणे. लवकर चिन्हे थकवा, कमकुवतपणा आणि फिकट गुलाबी त्वचेचा समावेश असू शकतात. कमतरता जसजशी वाढत जाते तसतसे हात व पायात मुंग्या येणे किंवा सुन्न होणे, स्मृती समस्या, मूड बदलणे आणि चालणे यासारख्या अधिक गंभीर लक्षणे विकसित होऊ शकतात. ही लक्षणे इतर परिस्थितींसह ओव्हरलॅप झाल्यामुळे, अचूक निदानासाठी तपासणी करणे आवश्यक आहे.

स्क्रीनिंग महत्त्वाचे का आहे

व्हिटॅमिन बी 12 च्या कमतरतेसाठी स्क्रीनिंग लवकर शोधणे आणि हस्तक्षेप करण्यास अनुमती देते, लक्षणे आणि गुंतागुंतांची प्रगती रोखते. डावीकडे उपचार न करता, कमतरतेमुळे अपरिवर्तनीय मज्जातंतू नुकसान आणि संज्ञानात्मक घट होऊ शकते. वृद्ध प्रौढ, गॅस्ट्रोइंटेस्टाइनल शस्त्रक्रिया असलेल्या व्यक्ती आणि मेटफॉर्मिन किंवा प्रोटॉन पंप इनहिबिटर सारख्या औषधे घेत असलेल्या जोखीम गटांसाठी स्क्रीनिंग विशेषतः महत्त्वपूर्ण आहे, जे बी 12 शोषणात व्यत्यय आणू शकतात.

स्क्रीनिंग कसे केले जाते

व्हिटॅमिन बी 12 पातळी मोजण्यासाठी स्क्रीनिंगमध्ये सामान्यत: एक साधी रक्त चाचणी असते. काही प्रकरणांमध्ये, निदानाची पुष्टी करण्यासाठी मेथिलमॅलोनिक acid सिड (एमएमए) किंवा होमोसिस्टीन पातळी यासारख्या अतिरिक्त चाचण्या केल्या जाऊ शकतात, कारण बी 12 पातळी सीमा रेखा दिसली तरीही हे मार्कर कार्यशील कमतरता दर्शवू शकतात. नियमित स्क्रीनिंगवर आरोग्य सेवा प्रदात्याशी चर्चा केली पाहिजे, विशेषत: उच्च-जोखमीच्या श्रेणींमध्ये.

कमतरता संबोधित करणे

व्हिटॅमिन बी 12 च्या कमतरतेसाठी उपचार सरळ आणि अत्यंत प्रभावी आहे. तीव्रतेनुसार, पर्यायांमध्ये आहारातील बदल, तोंडी पूरक आहार किंवा व्हिटॅमिन बी 12 च्या इंट्रामस्क्युलर इंजेक्शनचा समावेश आहे. लवकर उपचार केवळ लक्षणे कमी करत नाही तर दीर्घकालीन गुंतागुंत देखील प्रतिबंधित करते, ज्यामुळे व्यक्तींना त्यांचे आरोग्य आणि जीवनमान पुन्हा मिळू शकते.

जागरूकता वाढवित आहे

व्हिटॅमिन बी 12 च्या कमतरतेबद्दल जागरूकता आणि स्क्रीनिंगचे महत्त्व त्याचे प्रमाण आणि परिणाम कमी करण्यासाठी महत्त्वाचे आहे. हेल्थकेअर प्रदात्यांनी रुग्णांना जोखीम घटक, लक्षणे आणि नियमित तपासणीची आवश्यकता याबद्दल शिक्षित केले पाहिजे. व्यक्तींनी त्यांच्या डॉक्टरांशी कोणतीही चिंता किंवा लक्षणे यावर चर्चा करून त्यांच्या आरोग्यासाठी वकिली केली पाहिजे.
व्हिटॅमिन बी 12 ची कमतरता ही एक प्रतिबंधात्मक आणि उपचार करण्यायोग्य स्थिती आहे, परंतु बर्‍याच प्रकरणांमध्ये ते निदान आहे. गंभीर आरोग्याच्या समस्येस कारणीभूत ठरण्यापूर्वी नियमित स्क्रीनिंग हे एक सोपी परंतु शक्तिशाली साधन आहे. व्हिटॅमिन बी 12 स्क्रीनिंगला प्राधान्य देऊन, व्यक्ती त्यांच्या आरोग्याकडे एक सक्रिय दृष्टिकोन घेऊ शकतात, हे सुनिश्चित करते की ते आयुष्यभर इष्टतम कल्याण राखतात.