तीळ हा आपल्या भारतीय स्वयंपाकघरातील एक महत्त्वाचा घटक आहे. लाडू, चिक्की, किंवा भाजी-आमटीला खमंगपणा आणण्यासाठी आपण तिळाचा वापर करतो. पण बाजारात आपल्याला साधारणपणे दोन प्रकारचे तीळ दिसतात ते म्हणजे काळे आणि पांढरे. अनेकांना प्रश्न पडतो की, या दोन्ही प्रकारच्या तिळांमध्ये चवीव्यतिरिक्त आरोग्याच्या दृष्टीने काय फरक आहे? कोणते तीळ खाणे जास्त फायदेशीर ठरू शकते? चला तर मग, याबद्दल सविस्तर जाणून घेऊया.

पोषक तत्वांचा विचार करता, कोण जास्त ‘पॉवरफुल’?

जरी दोन्ही प्रकारचे तीळ आरोग्यासाठी चांगले असले, तरी काही पोषक तत्वांच्या बाबतीत काळ्या तिळामध्ये पांढऱ्या तिळापेक्षा थोडे जास्त फायदे आढळतात.

1. कॅल्शियम : पांढऱ्या तिळाच्या तुलनेत काळ्या तिळामध्ये कॅल्शियमचे प्रमाण खूप जास्त असते. कॅल्शियम आपल्या हाडांच्या आणि दातांच्या आरोग्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे. त्यामुळे, ज्यांना हाडं मजबूत ठेवायची आहेत किंवा कॅल्शियमची कमतरता आहे, त्यांच्यासाठी काळे तीळ अधिक फायदेशीर ठरू शकतात.

2. Fiber आणि Antioxidants : साधारणपणे, काळ्या तिळावरची साल काढली जात नाही, तर पांढरे तीळ हे साल काढलेले असतात. या सालीमध्येच फायबर आणि अनेक अँटीऑक्सिडंट्स असतात. त्यामुळे, साल न काढलेल्या काळ्या तिळामध्ये या घटकांचे प्रमाण अधिक राहते. फायबर पचनसंस्थेसाठी चांगले असते, तर अँटीऑक्सिडंट्स शरीरातील फ्री-रॅडिकल्सपासून बचाव करतात.

3. इतर पोषक तत्वे : दोन्ही प्रकारच्या तिळांमध्ये प्रोटीन, Healthy Fats जसे की Omega-3 Fatty Acids, Iron, Magnesium, Phosphorus यांसारखे महत्त्वाचे घटक असतात. मात्र, काही अभ्यासांनुसार, काळ्या तिळामध्ये यातील काही घटकांची पातळी थोडी जास्त असू शकते.

चवीत काय फरक?

काळे तीळ: हे चवीला थोडे जास्त कडसर, कुरकुरीत आणि खमंग लागतात.

पांढरे तीळ: हे चवीला तुलनेने थोडे मऊ, गोडसर आणि सौम्य असतात.

पांढरे आणि काळे तीळ रोजच्या आहारात कसे वापरावे?

पांढरे तिळ :

1. पांढरे तिळ पोह्यांवर टाकून खाऊ शकता. यामुळे पोह्यांना चव आणि पोषण मिळते.

2. पांढरे तिळ लाडू किंवा पेढ्यांमध्ये टाकू शकता. खासकरून गोड पदार्थांसाठी ते आदर्श आहेत.

3. सॅलड किंवा सूपमध्ये पांढरे तिळ टाकून त्यांचा स्वाद आणि पोषण वाढवू शकता.

4. पराठ्याच्या पीठात किंवा रोटीच्या लाटण्यावर पांढरे तीळ वापरू शकता.

काळे तीळ:

1. काळे तीळ अधिकतर चिक्की आणि तिळ लाडू बनवण्यासाठी वापरले जातात. ते तयार करणे सोपे असून आरोग्यासाठी फायदेशीर असते.

2. भाजलेले काळे तीळ सूप आणि सॅलडमध्ये छान लागतात.

3. काळे तीळ दूध किंवा लस्सीमध्ये घालून आरोग्यसाठी उत्तम असतात.

4. भाजलेले काळे तीळ भाज्यांच्या साइड डिशमध्ये टाकून त्यांचा पोषण वाढवू शकता.

साधारण टिप्स:

1. काळे आणि पांढरे तीळ भाजून खाणे अधिक फायदेशीर असते.

2. सकाळी एक चमचा तीळ पाणी किंवा दुधासोबत घेणे आरोग्य सुधारण्यासाठी उत्तम.

3. तेलाच्या किंवा मसाल्याच्या पदार्थांमध्ये तीळ चांगले लागतात.