गौरी देशपांडे- gaurisdeshpande1294@gmail.com

एक होतं बांबूचं वन. त्यात अनेक भूतंखेतं होती. त्यांच्यातच होती एक जोखिणी. तिचं नाव जोखू. तिच्या नावावर जाऊ नका हं! त्या सर्व भूतांमध्ये सगळ्यांत भयानक होती जोखू! सगळ्यांना घाबरवण्यात तिला खूपच आनंद मिळत असे. तिचा दिनक्रमच बघा ना.

सकाळी उठणे, उठल्यावर आपल्या लांब झिंज्या मोकळ्या सोडणे, आपल्या लांब दातांना धार लावणे, त्यानंतर आपल्या अणकुचीदार नखांना धार लावणे, आरशासमोर उभं राहून आपली महाभयंकर नजर जास्तीत जास्त वेळ रोखून धरण्याचा सराव करणे, मग महाभयंकर नजरेएवढीच महाभयंकर किंकाळी फोडण्याचा सराव करणे.

ईsssss!

खईखईखईखईखईखई!

उलुलुलुलुलु!

अशा प्रकारे सगळी पूर्वतयारी झाली की, जोखू बाहेर पडत असे आणि रोजच्या कामाला सुरुवात करत असे. रोजचं काम म्हणजे काय? तर, रस्त्यावरून येणाऱ्या-जाणाऱ्या प्रत्येक व्यक्तीला घाबरवणे. रोज जोखू झाडांमध्ये दबा धरून बसत असे आणि कोणी तिला तिथून जाताना दिसलं की, ती झाडामागून येऊन तिच्या भयंकर रूपात प्रकट होत असे! तिला पाहिल्यावर लहान मुलं-मुली घाबरून रडायला लागत आणि आईच्या कुशीत लपत. फक्त लहान मुले नाही काही, तर गावचे हट्टेकट्टे पहिलवानसुद्धा धोतर सोडून पळत. लहान-मोठे, स्री-पुरुष, म्हातारे-कोतारे सगळीच माणसं जोखूला घाबरत असत. अहो माणसंच काय, सगळ्या प्रकारची भूतेसुद्धा जोखूला प्रचंड घाबरत असत आणि याचाच जोखूला प्रचंड गर्व होता. ‘माझ्यापेक्षा भीतिदायक या जगात कोणीच नाही’ या गोष्टीचा तिला नेहमीच खूप अभिमान वाटत असे. एके दिवशी दुपारी जोखू जरा डुलकी घेण्याच्या तयारीत असतानाच तिला कोणाची तरी चाहूल लागली. तिने आवाजाच्या दिशेने पाहिलं तेव्हा तिला दिसलं की, ती एक लहान मुलगी होती.

‘लहान मुलगी? वा वा वा! आता मज्जा येणार!’

जोखूला भयंकर आनंद झाला. होणारच ना, कारण जोखूला लहानग्या मुलींना घाबरवायला विशेष आवडायचं. त्या जेव्हा घाबरून मोठ्याने किंचाळायच्या, तेव्हा जोखूचे कान आणि मन अगदी तृप्त होत असे. जोखूने आता त्या मुलीवर लक्ष केंद्रित केलं. जोखू तयार होती. ती ज्या झाडावर बसली होती, त्याच दिशेने ती लहान मुलगी येत होती. ती मुलगी झाडापाशी पोहोचली.

‘आता येईल जोरदार घाबरून ओरडण्याचा आवाज.. हाहाहाहा!’ असा विचार करून जोखूने दाणकन तिच्यासमोर उडी मारली. पण हे काय? त्या मुलीने हूं की चूं केलं नाही. खरं तर तिने जोखूकडे ढुंकूनसुद्धा पाहिलं नाही. जोखूला हे खूपच अनपेक्षित होतं. तिने अजून एकदा प्रयत्न करून पाहायचं ठरवलं. ती त्या मुलीपेक्षा वेगाने पळत पुढे गेली आणि पुढच्या एका झाडात लपून बसली.

‘आता बघा कशी उडेल हिची घाबरगुंडी!’

जशी ती मुलगी त्या झाडाखाली पोहचली तशी जोखूने तिच्याकडे झेप घेतली.

खईखईखईखईखईखई!

एक मिनिट! पण हे काय? त्या मुलीने जोखूकडे पुन्हा साफ दुर्लक्ष केलं आणि ती शांतपणे चालत राहिली. हे कसं शक्य आहे? जोखू परत पळत पुढच्या झाडाजवळ जाऊन थांबली. ‘न घाबरून जाईल कुठे? आता भोकाड पसरेल पाहा.’ ती मुलगी जवळ येताच जोखू तिचं सगळ्यात भयंकर रूप घेऊन किंचाळली.

‘उलुलुलुलुलु!’ पण रडणं-ओरडणं तर दूरच, त्या मुलीच्या चेहऱ्यावरची रेषही हलली नव्हती. तिचा चेहरा आणि तिची देहबोली यात भीतीचं एकसुद्धा लक्षण नव्हतं.

आता मात्र जोखू हताश झाली! या आधी असं कधीच घडलं नव्हतं. जिथे एकाच फटक्यात जोखूला पाहून भल्याभल्यांची भीतीने गाळण उडत असे तिथे ही चिमुकली तीन-तीन वेळा घाबरवूनसुद्धा अजिबात घरातली नव्हती. हा सगळा प्रकार बाकीच्या सगळ्या भूतांनीसुद्धा पाहिलं आणि ते जोखूवर हसू लागले, तिला चिडवू लागले. तिचा दरारा आता कसा संपत चाललाय? आता ती कशी अजिबात भीतिदायक राहिली नाहीये? तिची ‘पॉवर’ कशी कमी कमी होत जातीय? असं म्हणू लागले. जोखूच्या मनाला हे सगळं इतकं लागलं की, ती अक्षरशः ढसाढसा रडूच लागली. ही तिची सगळ्यात मोठी हार होती! तिला आजवरच्या तिच्या आयुष्यात एवढं लाजिरवाणं कधीच वाटलं नव्हतं.

एका पानावर लहान शिंगांची, झिंज्या मोकळ्या सोडलेली, तीक्ष्ण दात आणि नखं असलेली, ‘अटॅक’ करणारी जोखू आणि दुसऱ्याच पानावरची रडणारी जोखू बघायला गंमतच वाटते. जोखू आणि इतर आसामी लोककथेतील भूते देबस्मिता दासगुप्ता यांनी आपल्या चित्रांतून जिवंत केली आहेत. ही मूळ इंग्रजी गोष्ट आहे प्रियदर्शिनी गोगोई यांची. याचा मराठी अनुवाद केला आहे परीक्षित सूर्यवंशी यांनी. हे पुस्तक तुलिका प्रकाशनाने प्रकाशित केलं आहे.

जोखूचं रडणं अजूनही थांबलेलं नव्हतं. हुंदके देत स्फुंदून स्फुंदून रडणाऱ्या जोखूला हळूच आवाजात कोणी तरी विचारलं, ‘‘काय झाला तुला?’’ जोखून मान वर करून पाहिलं तर काय? ती तीच छोटुकली, पण धिटुकली मुलगी होती. जोखू म्हणाली, ‘‘मी तुला घाबरवूच शकले नाही. मी जर घाबरवूच शकले नाही, तर मी करू काय?’’

‘‘मैत्री! माझ्याशी!’’ ती मुलगी उत्तरली. जोखूला कधीच कोणी मैत्रीण नव्हती. तिने थोडा अविचार केला आणि ती मैत्रीण व्हायला तयार झाली. एकदा ती मैत्रीण झाल्यावर मग ती जोकरसुद्धा झाली. तिने खोडकरसुद्धा होऊन पाहिलं. नव्या मैत्रिणीसोबत किती तरी नव्या गोष्टी करून पाहायला सुरुवात केली. अजूनसुद्धा ती सगळ्यात भारी, शक्तिशाली आणि भयानक जोखिणी होतीच, पण ती आता मजेशीर, हसरी, खेळकर आणि आनंदीसुद्धा होती. त्या छोट्याशा मुलीच्या छोट्याशा एका कृतीमुळे झालेला हा बदल मात्र किती मोठा होता! मैत्री ही एक जादूच असावी, नाही का? दुष्टातल्या सुष्टाला बाहेर काढू शकणारी, निराशेला आशेमध्ये बदलू शकणारी, रडणाऱ्याला हसवू शकणारी आणि राक्षसालासुद्धा माणूस बनवू शकणारी!