रजोनिवृत्तीचा विचार नेहमीच रुचकर नसतो, विशेषत: जेव्हा एखादी व्यक्ती चाळीशीत असते. तथापि, 'अधिक जाणून घेणे' हा अर्धा प्रवास आहे हे लक्षात घेऊन, मासिक पाळीबद्दलचे जगाचे दृष्टिकोन देखील याविषयी 'अधिक बोलण्या'कडे बदलत आहेत, विरुद्ध “आम्ही-पाहू-केव्हा-आम्ही-तेथे-तेथे-आम्ही-तिथे वृत्ती. चला या रजोनिवृत्तीच्या चळवळीत सामील होऊया ज्याने रजोनिवृत्ती ही ऋतूची वळण आहे आणि जीवनाचा टप्पा नाही…

रजोनिवृत्ती आपल्यासोबत अनेक शारीरिक, मानसिक, भावनिक आणि मानसिक बदल घडवून आणते ज्यामुळे आपल्या दिनचर्येत व्यत्यय येऊ शकतो. फिजियोलॉजिकल पीओव्ही मधून, डिम्बग्रंथिच्या कार्यामध्ये हळूहळू घट झाल्यामुळे रजोनिवृत्ती होते, ज्यामुळे इस्ट्रोजेन आणि प्रोजेस्टेरॉनची पातळी कमी होते. या संप्रेरक बदलांचा परिणाम केवळ प्रजनन प्रणालीवरच होत नाही तर मेंदू, हाडे, स्नायू, हृदय, त्वचा आणि एकूण ऊर्जा स्तरांवरही होतो.

आणि, इंद्रधनुष्याच्या शेवटी असलेले भांडे तुमच्यासाठी उपलब्ध असलेल्या मुबलक पर्यायी उपचार पद्धती आहेत, जसे की निसर्गोपचार, योग, फिजिओथेरपी, एनर्जी मेडिसिन आणि आयुर्वेद, या सर्व महिलांना मदत करू शकतात. जीवनाच्या या टप्प्यावर अधिक स्पष्टतेने, आत्मविश्वासाने आणि स्वत:ची काळजी घेण्यास पात्र व्हा.

स्त्रिया, आतून काय चालले आहे ते जाणून घ्या आणि या बदलांमधून तुम्ही कसे टिकून राहू शकता आणि कसे भरभराट करू शकता, शर्मिली अग्रवाल कपूर, संस्थापक आणि संचालक, आत्मांतन वेलनेस सेंटर यांनी शेअर केले आहे:

1. हार्मोनल चढउतार आणि त्यांचा लहरी प्रभाव
रजोनिवृत्तीचा प्राथमिक परिणाम म्हणजे इस्ट्रोजेनच्या पातळीतील चढउतार आणि अंतिम घट. तुमचे इस्ट्रोजेन रिसेप्टर्स मेंदू, हाडे, हृदय, मूत्रमार्ग आणि त्वचेसह संपूर्ण शरीरात असतात. त्यामुळेच रजोनिवृत्तीदरम्यान गरम चमक, मूड बदलणे, योनीमार्गात कोरडेपणा आणि हृदयाशी संबंधित समस्या यासारखी विविध लक्षणे एकाच वेळी उद्भवतात. तसेच, जेव्हा प्रोजेस्टेरॉनची पातळी कमी होते तेव्हा यामुळे अनियमित मासिक पाळी, जास्त किंवा कमी रक्तस्राव आणि मासिक पाळी संपुष्टात येऊ शकते. इस्ट्रोजेन, प्रोजेस्टेरॉन आणि इतर हार्मोन्समधील असंतुलन सेरोटोनिन आणि डोपामाइन सारख्या न्यूरोट्रांसमीटरवर देखील परिणाम करते, ज्यामुळे नैराश्य, स्मृती समस्या आणि कामवासना कमी होऊ शकते.

संक्रमणाचा हा टप्पा अनेकांसाठी जबरदस्त असू शकतो आणि व्यावसायिक मार्गदर्शन अत्यंत उपयुक्त ठरू शकते. तुमच्या स्त्रीरोगतज्ज्ञ/OBYGN (शब्दशः नाही) सह तारखांना जा. तुमचे बदलणारे हार्मोन्स आणि लक्षणे कमीत कमी ठेवण्यासाठी काय केले जाऊ शकते हे समजून घेण्यासाठी दर 2 महिन्यांतून एकदा तरी त्यांना भेटा. तसेच, पोटाचे आरोग्य सुधारण्यासाठी आणि पौष्टिकतेतील अंतर भरून काढण्यासाठी पुरेशा पूरक आहारासाठी तुमच्या पोषणतज्ञाचा सल्ला घ्या.

2. तणाव आणि कोर्टिसोलची भूमिका
रजोनिवृत्तीच्या लक्षणांसह, तणाव बहुतेक गोष्टी खराब करू शकतो. उच्च कोर्टिसोल (तणाव संप्रेरक) पातळी पुढे इस्ट्रोजेन शिल्लक व्यत्यय आणते, झोप आणि जागृत होण्याच्या चक्रात व्यत्यय आणते आणि मूड स्विंग, डोकेदुखी आणि थकवा वाढवते. दीर्घकाळचा ताण आपल्या नियमित चयापचयावर देखील परिणाम करतो, ज्यामुळे वजन वाढते, ओटीपोटात चरबी जमा होते आणि इन्सुलिनचा प्रतिकार होतो!

तीव्र ताणतणावांना जाणीवपूर्वक विराम द्यावा लागतो. योग, ध्यान, जर्नलिंग आणि माइंडफुलनेस यासारख्या सरावांसह तुमच्या शरीराला रीसेट आणि ताजेतवाने होऊ देणे आवश्यक आहे, कारण ते हायपोथालेमिक-पिट्यूटरी-एड्रेनल (HPA) अक्षाचे नियमन करण्यात मदत करतात. खरं तर, आयुर्वेद “मानस शांती” (मानसिक शांती) बद्दल देखील बोलतो जे अत्यंत आवश्यक हार्मोनल संतुलनासाठी आवश्यक आहे.

3. मायक्रोबायोम कनेक्शन
आतडे आहे जिथे हे सर्व आहे. अलीकडील संशोधन हे देखील दर्शविते की आतडे मायक्रोबायोम इस्ट्रोजेनवर प्रक्रिया करण्यात आणि संतुलन राखण्यात भूमिका बजावते. आतड्याच्या मायक्रोबायोटामधील डिस्बायोसिसमुळे सूज येणे, बद्धकोष्ठता, मूत्रमार्गात संक्रमण आणि योनीमार्गात कोरडेपणाची लक्षणे वाढू शकतात. ताक, कोम्बुचा, आंबवलेले पदार्थ आणि उच्च फायबरयुक्त आहार यासारखे प्रोबायोटिक्स जोडणे निरोगी मायक्रोबायोमला समर्थन देते. आयुर्वेद देखील आले, जिरे, एका जातीची बडीशेप, हिंग, अजवाईन आणि त्रिकटू यांसारख्या औषधी वनस्पतींसह “दीपाना पाचन” (पचन आणि चयापचय सुधारण्यासाठी) शिफारस करतो.

4. सर्कॅडियन लय आणि झोपेचा त्रास
रजोनिवृत्ती दरम्यान निद्रानाश आणि व्यत्यय यासारख्या झोपेच्या समस्या हार्मोनल बदलांमुळे आणि सर्कॅडियन लयमधील बदलांमुळे सामान्य होतात. पुनर्संचयित झोपेची कमतरता थकवा, चिडचिड आणि संज्ञानात्मक घट होण्यास कारणीभूत ठरते. याच्या वर रहा आणि नैसर्गिक सर्कॅडियन चक्रांशी जुळणारी आणि पूरक अशी दैनंदिन दिनचर्या सांभाळा. उदाहरणार्थ, लवकर उठणे (सूर्य उगवल्यावर) आणि ताल सेट करण्यासाठी नैसर्गिक प्रकाश वापरणे, रात्री स्क्रीनटाइम मर्यादित करणे, सूर्यस्नान करणे आणि नियमित जेवण (मद्यपान, धूम्रपान आणि कॅफिनपासून दूर राहणे) आणि एकसमान झोपेच्या वेळेचे निरीक्षण करणे या सर्वांचा सकारात्मक परिणाम होऊ शकतो.

शांत झोपेची सुरुवात अनेकदा मंदावण्यापासून होते. तुम्ही नेहमी योग निद्रा, त्राटक, म्युझिक थेरपी आणि शिरोधाराच्या तंत्रांकडे वळू शकता, कारण तुम्ही झोपेसाठी अधिक ग्रहणक्षम बनता. कॅमोमाइल, ब्राह्मी किंवा जटामांसी वापरून बनवलेले हर्बल चहा देखील नैसर्गिक झोपेचे स्वरूप पुनर्संचयित करण्यात मदत करू शकतात.

5. मूड, आकलनशक्ती आणि कामवासना
होणारे मूड स्विंग, नैराश्य, चिंता आणि स्मृती समस्या इस्ट्रोजेन आणि सेरोटोनिन (मूड-संतुलन न्यूरोट्रांसमीटर) च्या चढउतार पातळीशी संबंधित आहेत.

जर्नलिंग, पुष्टीकरण, ध्यान, प्राणायाम, अर्थिंग आणि निसर्ग चालणे यासारख्या पद्धतींचा अवलंब केल्याने भावनिक स्थिरता पुनर्संचयित करण्यात मदत होऊ शकते. अश्वगंधा, ब्राह्मी आणि जटामांसी यांसारख्या अनुकूल औषधी वनस्पती देखील नैसर्गिक संज्ञानात्मक बूस्टर आहेत. कमी कामवासनेसाठी, तुम्ही शतावरी, अश्वगंधा आणि अफ्रॉन देखील वापरून पाहू शकता.

6. पोषक फोकस
रजोनिवृत्तीचा अनुभव घेत असलेल्या महिलांमध्ये कॅल्शियम, फेरीटिन, व्हिटॅमिन डी, मॅग्नेशियम, बी जीवनसत्त्वे आणि ओमेगा -3 फॅटी ऍसिडची कमतरता देखील असते. या कमतरतेमुळे, दुर्दैवाने, थकवा, डोकेदुखी, हृदयविकाराच्या समस्या आणि मूड बदलणे याशी संबंधित बहुतेक लक्षणे वाढू शकतात. एक समग्र दृष्टीकोन ज्यामध्ये वनस्पती-आधारित संपूर्ण पदार्थ, सुपर फूड्स, हंगामी भाज्या, भिजवलेले काजू आणि बिया, दाहक-विरोधी धान्य-मुक्त आहार आणि उपचारात्मक मसाले यांचा समावेश असलेला आहार या कमतरतांवर मात करण्यासाठी खूप पुढे जाऊ शकतो. तुम्ही तुमच्या आहाराला नैसर्गिक न्यूट्रास्युटिकल्स आणि हर्बल काँकोक्शन्ससह पूरक देखील करू शकता. चयापचय समस्या टाळण्यासाठी आयुर्वेद “सत्म्य अहारा” (एखाद्याच्या शरीराच्या प्रकाराशी जुळणारे अन्न सेवन) सल्ला देतो.

7. हाडांचे नुकसान
ऑस्टियोपेनिया आणि संधिवात होण्याच्या जोखमीसह तुम्हाला अशक्तपणा आणि सांधेदुखीची शक्यता असते; कोर्टिसोल हाडांच्या विघटनाला गती देते तर इस्ट्रोजेनच्या नुकसानामुळे हाडांची निर्मिती कमी होते- दुहेरी चेतावणी. अशा वेळी, फिजिओथेरपी आणि बॉडी थेरपीच्या सहाय्याने वजन वाढवणारा योग आणि कार्यक्षम फिटनेस आणि ताकद प्रशिक्षण व्यायाम दोन्हीसाठी साइन अप करणे ही एक शक्तिशाली दिनचर्या बनू शकते जी तुमची हाडे आणि सांधे मजबूत करण्यात मदत करते!

8.ओटीपोटाचे आरोग्य
इस्ट्रोजेनची पातळी कमी झाल्यामुळे पेल्विक फ्लोअरचे स्नायू कमकुवत होतात, ज्यामुळे मूत्रमार्गात असंयम आणि यूटीआय आणि योनीमार्गात कोरडेपणाची लक्षणे दिसून येतात. मूत्रमार्ग आणि योनीच्या ऊतींचे पातळ होणे आणि कोरडेपणा यामुळे स्त्रियांना वारंवार संसर्ग होण्याची शक्यता असते, तसेच योनीमार्गात कोरडेपणा, खाज सुटणे आणि वेदना होतात. ही लक्षणे लक्षणीयरीत्या सुधारण्यासाठी केगेल व्यायाम, श्रोणि संरेखन व्यायाम, कोर-मजबूत करणारी फिजिओथेरपी आणि हर्बल उपचार समाविष्ट करण्यासाठी हा उत्तम काळ आहे. तीळाचे तेल आणि कोरफडीचे जेल बाहेरून योनीमार्गावर लावल्यास, निर्धारित आयुर्वेद आणि निसर्गोपचार उपचारांसोबतच आराम मिळू शकतो.

9. वजन वाढणे आणि तडजोड इन्सुलिन प्रतिकार
मंदावलेले चयापचय आणि चरबीचे पुनर्वितरण हट्टी वजन वाढवू शकते (विशेषतः पोटाभोवती). उच्च कॉर्टिसॉल, कमी इस्ट्रोजेनसह, व्हिसरल फॅट स्टोरेज (अवयवांभोवती चरबी) नेतो. या संप्रेरक संयोजनामुळे आपल्याला मधुमेहाचा धोका देखील वाढू शकतो आणि आपण आपल्या आहाराबद्दल विशेषतः जागरूक राहिले पाहिजे. आम्ही नॅचरोपॅथीची शिफारस करतो ज्यामध्ये संपूर्ण अन्न आणि उपचारात्मक उपवास, योग आणि पायलेट्स व्यतिरिक्त कोर मजबूत करण्यासाठी, चयापचय मदत करते आणि लक्ष्यित वजन व्यवस्थापन प्रदान करते.

अगदी गरम चमकणे, रात्री घाम येणे आणि केस गळणे हे सर्व घटत्या इस्ट्रोजेन आणि इस्ट्रोजेन-टू-एंड्रोजन गुणोत्तरासह हार्मोनल असंतुलनाचे दुष्परिणाम आहेत. थंडगार प्राणायाम (जसे की चंद्रनुलोमा-विलोमा, शीतली, सितकरी), हायड्रेटेड राहणे आणि शतावरी, अश्वगंधा आणि फ्लेक्ससीड्स यांसारख्या औषधी वनस्पती वापरल्याने शरीराचे तापमान नियंत्रित ठेवता येते. नैसर्गिकरित्या, आवळा, भृंगराज, कढीपत्ता, अंबाडीच्या बिया, कलोंजी इत्यादींचा वापर करून घरगुती पाककृती, प्रथिने, लोह, जस्त, सेलेनियम आणि ओमेगा -3 फॅटी ऍसिडस् समृध्द संतुलित आहारामध्ये समाविष्ट केल्याने केसांचे आरोग्य लक्षणीयरीत्या वाढते.

संक्रमणाद्वारे भरभराट

या वयात आणि जीवनाच्या टप्प्यात स्वतःला प्राधान्य देण्याची आणि शरीराला बळकट करण्यासाठी योग, पिलेट्स, ताई ची, फिजिओथेरपी आणि फिटनेस प्रशिक्षण यांसारख्या शारीरिक क्रियाकलापांना भेट देण्याची शिफारस करा.

यासह, ध्यान, माइंडफुलनेस, पुष्टीकरण आणि जर्नलिंगच्या मानसिक आरोग्य पद्धती देखील भावनांना स्थिर करण्यास आणि तणाव आणि जळजळ यांचा सामना करण्यास मदत करतात. खरं तर, कोणतीही कसर सोडू नका आणि आत्मा आणि तुमच्या उर्जा शरीराचे पोषण करण्यासाठी प्राणिक उपचार, जप, आत्म-चिंतन आणि निसर्गाशी जोडणे यासारख्या ऊर्जा उपचार पद्धतींचा समावेश करा. शेवटी, आपल्या आहाराबद्दल जागरुक रहा आणि शरीराचा नैसर्गिक संतुलन पुनर्संचयित करण्यात मदत करण्यासाठी आवश्यक हर्बल सप्लिमेंट्स, घरगुती उपचार आणि समग्र उपचारांचा समावेश करा. या एकात्मिक पद्धतींनी सशस्त्र, रजोनिवृत्ती हा तुमचा स्व-नूतनीकरण आणि सक्षमीकरणाचा टप्पा बनू शकतो आणि होईल!

(हा लेख केवळ माहितीच्या उद्देशाने आहे आणि पात्र वैद्यकीय व्यावसायिकांनी दिलेल्या सल्ल्याचा पर्याय मानला जाऊ नये. वैद्यकीय स्थितीबद्दल कोणतेही प्रश्न असल्यास नेहमी आपल्या डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.)